«Προτεραιότητα είναι να κινητοποιήσουμε τους ασθενείς να ψάξουν» υπογραμμίζει ο Νικόλαος Κοντοπόδης
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για τις Παθήσεις Αορτής, ανοίγουμε τον φάκελο ενός σοβαρού αλλά συχνά “σιωπηλού” προβλήματος υγείας, όπου στο επίκεντρο τοποθετείται η αορτή, το μεγαλύτερο αγγείο του σώματος, το οποίο μπορεί να παρουσιάσει παθήσεις που απειλούν άμεσα τη ζωή όσων νοσούν.
Το neakriti.gr, θέτοντας ως στόχο την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση των πολιτών, συνομίλησε με τον κ. Νικόλαο Κοντοπόδη, διευθυντή και αναπληρωτή καθηγητή στην Αγγειοχειρουργική Κλινική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ηρακλείου, σε μια εφ’ όλης της ύλης συζήτηση σχετικά με τις παθήσεις της αορτής, όπου και διαπιστώθηκε ότι η γνώση είναι δύναμη και η πρόληψη το μεγαλύτερο δώρο της υγείας.
- Τι είναι οι παθήσεις της αορτής και ποιοι τύποι εμφανίζονται πιο συχνά;
«Η αορτή είναι το μεγάλο αγγείο, η πιο μεγάλη αρτηρία του σώματος, η οποία μεταφέρει το αίμα από την καρδιά σε όλα τα όργανα, στους ιστούς, στα σπλάχνα, στα άνω και κάτω μέλη.
Οι παθήσεις της αορτής είναι ουσιαστικά τρεις. Η μία είναι η ανευρυσματική νόσος, που συνήθως μιλάμε για ανευρύσματα κοιλιακής αορτής. Η άλλη είναι η αποφρακτική νόσος, λόγω αθηρωμάτωσης, στένωσης ή απόφραξης που βρίσκεται στα αγγεία αυτά. Και μία ακόμα είναι ο διαχωρισμός της αορτής, που θεωρείται και αυτό μια πάθηση όπου τραυματίζεται το τοίχωμα της αορτής, και εκεί μπορεί να υπάρξει διαίρεση των στιβάδων του τοιχώματος εξαιτίας ενός σχισίματος.
Η νόσος που είναι πιο συχνή, και η οποία δημιουργεί και έναν επιπλέον κίνδυνο για τη ζωή, διότι μπορεί να είναι ύπουλη, δηλαδή να μη δημιουργήσει καθόλου συμπτώματα, εκτός από τη στιγμή της καταστροφής, είναι το ανεύρυσμα της κοιλιακής αορτής.
Η συγκεκριμένη ασθένεια έχει να κάνει με τη διάταση του τοιχώματος. Στην περίπτωση αυτή παρατηρείται ένας κύλινδρος που έχει διάμετρο δύο εκατοστά, και όταν υπάρχει ανεύρυσμα, αυτή η διάμετρος μπορεί να αυξηθεί, γίνεται σαν ένα μπαλόνι. Και όσο το μπαλόνι το φουσκώνουμε, τόσο το τοίχωμά του αδυνατεί και γίνεται πιο λεπτό, μέχρι που κάποια στιγμή θα σπάσει και δεν ξέρουμε πότε ακριβώς θα σπάσει. Το ίδιο συμβαίνει και με το ανεύρυσμα της αορτής.
Όσο πιο μεγάλο είναι, τόσο πιο αδύνατο είναι το τοίχωμα της αρτηρίας και έτσι δεν μπορεί να αντισταθεί στη συστηματική πίεση της ροής του αίματος και κάποια στιγμή μπορεί να σπάσει. Αυτή είναι η λογική της πάθησης».
- Ποια είναι τα μεγέθη τα οποία είναι χειρουργήσιμα, διότι κάποιος μπορεί να έχει ένα ανεύρυσμα 3 ή και 5 εκατοστά.
«Όταν μιλάμε για την κοιλιακή αορτή, η φυσιολογική διάμετρος στον ενήλικα είναι περίπου 2 εκατοστά. Από 3 εκατοστά και πάνω το ονομάζουμε ανεύρυσμα.
Τα ανευρύσματα που είναι μικρά σε μέγεθος, δηλαδή από 3 έως 5,5 εκατοστά, έχουν έναν κίνδυνο ρήξης, ο οποίος όμως είναι πολύ μικρός. Είναι κοντά στο 0. Και ο κίνδυνος μιας χειρουργικής επέμβασης είναι μεγαλύτερος. Άρα σε αυτές τις διαστάσεις δε συστήνεται αντιμετώπιση, συστήνεται παρακολούθηση.
Εάν όμως υπερβεί τα 5,5 εκατοστά, τότε ο κίνδυνος για να γίνει ρήξη είναι μεγαλύτερος και έτσι σε αυτήν την περίπτωση συστήνεται χειρουργική αντιμετώπιση του ανευρύσματος. Το όριο είναι 5,5 εκατοστά για τους άνδρες και 5 εκατοστά για τις γυναίκες, που λόγω σωματότυπου μπορεί, ούτως ή άλλως, να έχουν μικρότερη αορτή φυσιολογικά».
- Επειδή κάνατε αυτόν τον διαχωρισμού του φύλου, στα στατιστικά δεδομένα, πιο συχνά εμφανίζεται στους άνδρες ή στις γυναίκες τέτοιου είδους νόσημα;
«Εμφανίζεται στους άνδρες 4 με 5 φορές συχνότερα. Δηλαδή το άρεν φύλο είναι ένας προδιαθεσικός παράγοντας. Άλλος προδιαθεσικός παράγοντας είναι η ηλικία, δηλαδή είναι νόσος μεγαλύτερων ηλικιών, συνήθως πάνω από τα 65, χωρίς αυτό βέβαια να είναι απόλυτο.
Άλλος προδιαθεσικός παράγοντας είναι το οικογενειακό ιστορικό, δηλαδή εάν έχουμε έναν ασθενή που έχει ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής πρέπει οπωσδήποτε να του πούμε οι πρώτοι βαθμού συγγενείς (παιδιά ή αδέλφια) να ελεγχθούν, γιατί είναι σε κατηγορία αυξημένου κινδύνου να παρουσιάσουν την πάθηση.
Και το πιο σημαντικό απ’ όλα είναι το κάπνισμα, που έχει μια καλά τεκμηριωμένη αιτιολογική συσχέτιση με την αύξηση των διαστάσεων στον χρόνο. Δηλαδή, τα ανευρύσματα στους καπνιστές μεγαλώνουν γρηγορότερα απ’ ό,τι στους μη καπνιστές, αλλά και στην πιθανότητα ρήξης.
Δηλαδή, σε όλα τα στάδια της ανευρυσματικής νόσου – δημιουργία του ανευρύσματος, αύξηση των διαστάσεων, ρήξη – το κάπνισμα έχει μια σημαντική αρνητική επίδραση».
- Αναφέρατε ότι μπορεί να υπάρξουν συμπτώματα, ωστόσο υπάρχουν κάποια κύρια συμπτώματα, τα οποία θα μπορούσαν να κινητοποιήσουν έναν ασθενή να ζητήσει άμεσα ιατρική βοήθεια;
«Σε εκρηκτική βάση, συνήθως δεν υπάρχουν συμπτώματα καθόλου. Τα ανευρύσματα είναι, δηλαδή, ένα εύρημα σε μια απεικονιστική εξέταση, σε ένα υπερηχογράφημα, μια αξονική που κάνει κάποιος ασθενής για κάποιο άλλο λόγο. Συνήθως, δε δίνουν συμπτώματα, είναι κυρίως ασυμπτωματικά.
Τα συμπτώματα μπορεί να έρθουν τη στιγμή της επιπλοκής. Της ρήξης δηλαδή, το οποίο μπορεί να είναι έντονο κοιλιακό άλγος με αντανάκλαση στην πλάτη. Συμπτώματα που έχει κάποιος όταν έχει σημαντική αιμορραγία, δηλαδή ερυθρότητα, εφίδρωση, ταχυσφυγμία, κάποιο λιποθυμικό επεισόδιο. Όλα αυτά, εάν συμβούν, πρέπει να υπάρξει άμεση κινητοποίηση και να τρέξει στο νοσοκομείο.
Αλλά το νόημα είναι να μη φτάσουμε εκεί. Ανάγκη και δική μας προτεραιότητα είναι να ενημερώσουμε, να ευαισθητοποιήσουμε και να κινητοποιήσουμε τους ασθενείς να ψάξουν, να ασχοληθούν, να το έχουν στο μυαλό τους, έτσι ώστε να εντοπιστούν οι πιθανότητες ύπαρξης ανευρύσματος κοιλιακής αορτής και να το ανακαλύψουμε πριν οδηγηθούμε στη ρήξη.
Η πιθανότητα θανάτου σε έναν ασθενή ο οποίος κάνει ρήξη είναι γύρω στο 80%. Μόνο το 20% αυτών επιβιώνουν έστω και με χειρουργική επέμβαση.
Το ίδιο ποσοστό σε έναν άρρωστο που χειρουργείται σε εκλεκτικές συνθήκες, δηλαδή το ποσοστό μειζόνων επιπλοκών ή θανάτου σε έναν ασθενή που κάνει ένα προγραμματισμένο χειρουργείο για ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής είναι 1% ή και λιγότερο. Οπότε αντιλαμβάνεστε τη διαφορά, πάμε από το 80% στο 1%.
Γι’ αυτό λοιπόν, πρέπει να βρούμε ποιοι έχουν ανεύρυσμα, ποιοι ένδειξη αντιμετώπισης και να αντιμετωπιστούν σε εκλεκτική-προγραμματισμένη βάση, πριν συμβεί αυτή η φοβερή επιπλοκή».
- Στις περιπτώσεις απόφραξης αορτής ή διαχωρισμού αορτής που αναφερθήκατε, ισχύουν άλλα δεδομένα σε επίπεδο συμπτωμάτων;
«Εδώ ισχύουν άλλα δεδομένα. Στην απόφραξη αορτής, συνήθως, οι ασθενείς έχουν χρόνια συμπτώματα, έχουν δηλαδή διαλείπουσα χωλότητα, έχουν περιορισμό στη βαδιστική τους ικανότητα, δεν μπορούν να περπατήσουν καλά. Περπατάνε μια συγκεκριμένη απόσταση, η οποία είναι περίπου σταθερή για κάθε άρρωστο, στα 100-200 μέτρα, αναλόγως τον ασθενή. Έχουν ενοχλήσεις στο πόδι, δηλαδή πόνο ή κράμπα, στη γάμπα συνήθως, που τους αναγκάζει να σταματήσουν να ξεκουραστούν για 5-10 λεπτά και μετά να συνεχίσουν το βάδισμα.
Αυτή είναι η διαλείπουσα χωλότητα, η οποία είναι η πιο συνηθισμένη εκδήλωση της αποφρακτικής νόσου της αορτής. Εδώ, επειδή δίνει προειδοποιητικά συμπτώματα, δίνει και τον χρόνο στον ασθενή να το ψάξει και να επισκεφτεί τον γιατρό, σε αντίθεση με ένα ανεύρυσμα.
Ο διαχωρισμός της αορτής είναι και αυτός μια οξεία πάθηση, η οποία εκδηλώνεται με άλγος στον θώρακα ή στην κοιλιά, που αντανακλά την πλάτη.
Εμφανίζεται κυρίως σε ασθενείς καπνιστές, σε ασθενείς με υψηλή αρτηριακή πίεση, που δε ρυθμίζεται, και αυτό επίσης οδηγεί τον ασθενή, όταν συμβεί κάτι στο νοσοκομείο. Αυτό βέβαια δεν μπορεί κάποιος να το προβλέψει από πριν ότι θα γίνει. Δεν είναι όπως το ανεύρυσμα το οποίο υπάρχει και απλά μεγαλώνει στη διάρκεια των μηνών και χρόνων. Δεν προβλέπεται από πριν».
- Με ποιες μεθόδους γίνεται η διάγνωση και ποιες θεραπείες ακολουθούνται;
«Η διάγνωση γίνεται με τρίπλεξ αορτής, το οποίο αποτελεί ουσιαστικά υπερηχογράφημα κοιλιάς, αλλά εστιάζει στην κοιλιακή αορτή και στην αιματική ροή εντός αυτής. Άρα είναι ένας υπέρηχος ουσιαστικά. Ο υπέρηχος θα μας πει εάν κάποιος έχει ανεύρυσμα και τον χρησιμοποιούμε για λόγους διάγνωσης, για να βρούμε ή να παρακολουθήσουμε την ενδεχόμενη αύξηση των διαστάσεων ενός ανευρύσματος στον χρόνο.
Εάν τώρα βρεθεί στον υπέρηχο ένα ανεύρυσμα 7-8 εκατοστά, το οποίο θέλει αντιμετώπιση, τότε κάποιος για λόγους σχεδιασμού της επέμβασης θα προχωρήσει σε μια αξονική».
- Σε επίπεδο επεμβάσεων, ποια είναι η διαφορά μεταξύ ανοικτής και ενδοαγγειακής επέμβασης;
«Στο ενδοαγγειακό κομμάτι, χρειάζεται σε κάθε ασθενή να υπάρχει συγκεκριμένη επιλογή υλικών για να μπορέσει να εφαρμοστεί αυτή η μέθοδος. Δηλαδή στεντ, που έχουν συγκεκριμένες διαμέτρους, συγκεκριμένα μήκη κ.λπ., γι’ αυτόν τον λόγο είναι κάτι που το κάνουμε σε εκλεκτική βάση. Στους ασθενείς, δηλαδή, που αντιμετωπίζονται προγραμματισμένα, οπότε παραγγέλνουμε τα υλικά που χρειάζονται και αντιμετωπίζονται με αυτόν τον τρόπο.
Ενώ στις επείγουσες περιπτώσεις, εάν δεν υπάρχει διαθέσιμο αυτό το υλικό, μπορεί να μην είναι δυνατό να εφαρμοστεί αυτή η θεραπεία.
Μετά υπάρχει η ανοιχτή χειρουργική αντιμετώπιση, η οποία είναι το κλασικό χειρουργείο, το οποίο γίνεται σε προγραμματισμένη ή και σε επείγουσα βάση.
Τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των δύο μεθόδων, με βάση τα οποία αποφασίζουμε και σε κάθε ασθενή τι θα γίνει, είναι γενικώς ότι το ενδοαγγειακό χειρουργείο είναι μικρότερης βαρύτητας επέμβαση, όμως έχει ανάγκη για μακροχρόνια επίβλεψη, με τους ασθενείς να παρακολουθούνται ουσιαστικά για όλη τους τη ζωή. Ενώ μπορεί μετά από την πάροδο πολλών ετών να χρειαστεί κάποια επανεπέμβαση ή κάποια παρέμβαση ακόμα για να διατηρηθεί ένα καλό αποτέλεσμα.
Το ανοιχτό χειρουργείο είναι μια πολύ μείζονα χειρουργική επέμβαση. Έχει μεγαλύτερο κίνδυνο δηλαδή, λόγω βαρύτητας, για επιπλοκές στον χρόνο γύρω από τη χειρουργική επέμβαση. Δηλαδή κατά τη διάρκεια του χειρουργείου και τις αμέσως επόμενες ημέρες. Όμως, εφόσον όλα πάνε καλά, υπάρχει ένα αποτέλεσμα που μπορεί να είναι πιο διαρκές για τον ασθενή.
Βέβαια, στα μεγάλα τριτοβάθμια νοσοκομεία, όπως το ΠΑΓΝΗ, γίνονται όλες αυτού του είδους οι επεμβάσεις. Υπάρχει η δυνατότητα και για τα δύο και σύμφωνα με τις ιδιαιτερότητες του κάθε ασθενούς αποφασίζεται η μέθοδος που θα ακολουθηθεί – προκειμένου να αξιολογηθεί ποια είναι η καλύτερη προσέγγιση για κάθε άνθρωπο ξεχωριστά».
- Πόσο έχει βελτιωθεί η πρόγνωση κατά τα τελευταία χρόνια; Υπάρχει ευαισθητοποίηση;
«Νομίζω ότι υπάρχει. Το ένα είναι ότι οι ασθενείς επισκέπτονται περισσότερο συχνά τον γιατρό, οπότε είναι πιο συχνό κάποιος να συνταγογραφήσει ένα υπερηχογράφημα κοιλιάς, ακόμα και για άλλους λόγους, το οποίο όμως στους ασθενείς που έχουν ανεύρυσμα ενδεχομένως να τους κινητοποιήσει.
Από την άλλη και το άλλο που είναι πολύ σημαντικό, διεθνώς και ειδικότερα στον δυτικό κόσμο φαίνεται ότι παράλληλα με τη μείωση του ποσοστού των ατόμων που καπνίζουν παρατηρείται αντίστοιχη μείωση και στον αριθμό των ατόμων που παρουσιάζουν ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής. Αυτά τα δύο πορεύονται παράλληλα».
- Γιατί είναι σημαντική η ευαισθητοποίηση των πολιτών για τις παθήσεις της αορτής και τι μήνυμα θα δίνατε σε κάποιον που αγνοεί να προχωρήσει στις σχετικές εξετάσεις προκειμένου να σωθεί μια ζωή;
«Επειδή, ακριβώς, το ανεύρυσμα της κοιλιακής αορτής είναι πάθηση η οποία είναι ύπουλη, καθώς μπορεί να μη δώσει συμπτώματα αλλά σε περίπτωση επιπλοκής το πιο πιθανό είναι να προκληθεί θάνατος, γι’ αυτόν τον λόγο αλλά και επειδή το να ανιχνεύσει κάποιος εάν το έχει ή εάν δεν το έχει γίνεται μέσα από μια πολύ μικρή απεικονιστική εξέταση, όπως ένας υπέρηχος, εμείς θέλουμε να κινητοποιήσουμε τον κόσμο.
Όπως λένε και οι οδηγίες, άνδρες ασθενείς άνω των 65 ετών, ειδικά αυτοί που καπνίζουν, είτε και άνδρες άνω των 55 ετών με οικογενειακό ιστορικό θα πρέπει να έχουν ένα υπερηχογράφημα κοιλιάς για αποκλεισμό ανευρύσματος κοιλιακής αορτής.
Σε περιπτώσεις που υπάρχει οικογενειακό ιστορικό ή που έχουμε γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό και είναι και αυτές καπνίστριες, τότε και στις γυναίκες πάνω από 65 ετών θα πρέπει να ελεγχθούν με ένα υπερηχογράφημα κοιλιακής αορτής».
Η θέση της Ελληνικής Εταιρείας Αγγειακής και Ενδοαγγειακής Χειρουργικής
Στα πλαίσια της σημερινής Παγκόσμιας Ημέρας για τις Παθήσεις της Αορτής, η Ελληνική Εταιρεία Αγγειακής και Ενδοαγγειακής Χειρουργικής, το επίσημο επιστημονικό όργανο της αγγειοχειρουργικής κοινότητας της χώρας συνεχίζει τον μαραθώνιο της ενημέρωσης των πολιτών, με σκοπό την ευαισθητοποίηση πολιτών αλλά και ιατρών για τις παθήσεις της αορτής.
Με κεντρικά μηνύματα «Αν είστε άνω των 65 ετών, ελέγξτε την αορτή σας» και «Τα νοσήματα της αορτής μπορούν να αντιμετωπιστούν με μεγάλη επιτυχία εφόσον γίνει έγκαιρη διάγνωση», υπενθυμίζεται η ύψιστη ανάγκη της πρόληψης, της έγκαιρης διάγνωσης και της προσήλωσης στην κρίσιμη μάχη για τη μείωση της θνητότητας από ανευρύσματα.
Ωστόσο, όπως διαφαίνεται, στο πλαίσιο της πρόληψης παρουσιάζονται και κρίσιμα ζητήματα σε πανελλαδικό επίπεδο, όπου αφορούν την απουσία ενός «επίσημα οργανωμένου προγράμματος πρώιμης και έγκαιρης διάγνωσης του ανευρύσματος της κοιλιακής αορτής», με την εταιρεία να υπογραμμίζει την ανάγκη για «συστηματική καταγραφή των παθήσεων της αορτής, σύμφωνα με τα πρότυπα όλων των προηγμένων συστημάτων Υγείας, η οποία θα αποδώσει την πραγματική έκταση του προβλήματος. Επιπρόσθετα, η συστηματική καταγραφή θα βοηθήσει στην οργάνωση των μονάδων Υγείας, στην καλύτερη αντιμετώπιση των ασθενών και θα δώσει ώθηση στην ερευνητική δραστηριότητα».
Μάλιστα, όπως επισημαίνεται στο Δελτίο Τύπου, «για τον σκοπό αυτό η Ελληνική Εταιρεία Αγγειακής και Ενδοαγγειακής Χειρουργικής έχει δημιουργήσει ένα πρωτοποριακό ηλεκτρονικό σύστημα καταγραφής των αγγειακών παθήσεων, το Ελληνικό Μητρώο καταγραφής Αγγειακών Παθήσεων (Hellenic Vascular Registry – HEVAR), το οποίο μπορεί να αποτελέσει τον οδηγό προς την επίλυση αυτού του ζητήματος».
Source link
