Το διακύβευμα της “ειρηνευτικής διαδικασίας”

Βασικό συμπέρασμα από τη σύνοδο στην Αλάσκα είναι ότι ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν φέρεται να επιθυμεί να παγώσει τον πόλεμο στην Ουκρανία κατά μήκος της τρέχουσας γραμμής μετώπου, με αντάλλαγμα την παράδοση του υπόλοιπου τμήματος της περιφέρειας του Ντονέτσκ. 

Με άλλα λόγια, η Μόσχα επιχειρεί να επιβραβεύσει την εισβολή και την κατοχή με «διαπραγματευτικούς όρους», παραβιάζοντας απροκάλυπτα τις θεμελιώδεις αρχές του Διεθνούς Δικαίου.

Η Ρωσία ελέγχει περίπου το 70% της περιφέρειας (oblast), συμπεριλαμβανομένης της ομώνυμης περιφερειακής πρωτεύουσας, έπειτα από περισσότερα από αρκετά χρόνια πολέμου, κατά τα οποία το Ντονέτσκ και η γειτονική Λουχάνσκ υπήρξαν η “αιμορραγούσα καρδιά” της σύγκρουσης.

Για τη Ρωσία, η πλήρης κατάληψη του Ντονέτσκ θα παγίωνε την διεθνώς μη αναγνωρισμένη αξίωσή της στην περιφέρεια, ενώ θα απέφευγε περαιτέρω βαριές στρατιωτικές απώλειες.

Για την Ουκρανία, η απόσυρση από το δυτικό Ντονέτσκ θα σήμαινε όχι μόνο την οδυνηρή απώλεια εδαφών, με την προοπτική ενός νέου κύματος προσφύγων, αλλά και την πτώση ενός οχυρού που λειτουργεί ως ανάχωμα σε μελλοντική ρωσική προέλαση.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις η Ουκρανία εξακολουθεί να ελέγχει περίπου 6.600 τ.χλμ. εδάφους στο Ντονέτσκ.

Περίπου διακόσιες πενήντα χιλιάδες άνθρωποι εξακολουθούν να ζουν εκεί, σύμφωνα με πρόσφατες δηλώσεις τοπικών αξιωματούχων.
Κύρια αστικά κέντρα είναι το Κραματόρσκ, το Σλοβιάνσκ, η Κοστιαντίνιβκα και η Ντρουζκίβκα.

Η περιοχή αποτελεί τμήμα της κύριας βιομηχανικής ζώνης της Ουκρανίας, του Ντονμπάς (Λεκάνη του Ντονέτς), αν και η οικονομία της έχει καταστραφεί από τον πόλεμο.

«Η πραγματικότητα είναι ότι αυτοί οι πόροι πιθανότατα δεν θα είναι προσβάσιμοι για τουλάχιστον μία δεκαετία λόγω των ναρκών εδάφους» δήλωσε η Δρ. Μάρνι Χάουλετ, λέκτορας στο Τμήμα Ρωσικής και Ανατολικοευρωπαϊκής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

«Αυτά τα εδάφη έχουν πλήρως καταστραφεί, αυτές οι πόλεις έχουν εντελώς ισοπεδωθεί».

Ποια είναι η στρατιωτική αξία της περιοχής;

Μια πρόσφατη αναφορά του Ινστιτούτου για τη Μελέτη του Πολέμου (Institute for the Study of War – ISW), που εδρεύει της ΗΠΑ, περιγράφει μια «ζώνη φρούριο» μήκους 50 χιλιομέτρων που εκτείνεται στη δυτική περιφέρεια του Ντονέτσκ.

«Η Ουκρανία έχει αφιερώσει τα τελευταία 11 χρόνια, χρόνο, χρήμα και προσπάθεια για την ενίσχυση της της ζώνης φρουρίου και τη δημιουργία σημαντικής αμυντικής βιομηχανικής και στρατιωτικής υποδομής», αναφέρει η έκθεση.

Αναφορές από την περιοχή μιλούν για χαρακώματα, καταφύγια, ναρκοπέδια, αντιαρματικά εμπόδια και συρματοπλέγματα.

Οι ρωσικές δυνάμεις που επιτίθενται της την κατεύθυνση του Ποκρόβσκ «εμπλέκονται σε μια προσπάθεια να την καταλάβουν, κάτι που πιθανότατα θα χρειαστεί αρκετά χρόνια για να ολοκληρωθεί», σύμφωνα με το ISW.

Τα οχυρωματικά έργα αποτελούν σίγουρα μέρος της ουκρανικής άμυνας, αλλά εξίσου σημαντική είναι και η τοπογραφία.

«Το έδαφος είναι σχετικά αμυντικό, ιδιαίτερα το ύψωμα του Τσάσιβ Γιαρ, το οποίο στηρίζει την ουκρανική γραμμή», δήλωσε ο Νικ Ρέινολντς, ερευνητής για τον Χερσαίο Πόλεμο στο Βασιλικό Ινστιτούτο Ενόπλων Υπηρεσιών του Ηνωμένου Βασιλείου (RUSI).

Ωστόσο, προσθέτει, «αν κοιτάξει κανείς την τοπογραφία του Ντονμπάς, και γενικότερα της ανατολικής Ουκρανίας, συνολικά το έδαφος δεν ευνοεί ιδιαίτερα της Ουκρανούς».

«Η πόλη του Ντονέτσκ βρίσκεται σε υψηλό έδαφος. Όσο κινείσαι δυτικά, κατηφορίζει, κάτι που δεν είναι ιδανικό για της Ουκρανούς σε ό,τι αφορά της αμυντικές επιχειρήσεις.

«Δεν έχει να κάνει μόνο με της μάχες εκ του σύνεγγυς ή της δυσκολίες ανόδου και καθόδου σε λόφους, μεγάλο μέρος σχετίζεται με την παρατήρηση, και άρα με την ικανότητα συντονισμού πυρών πυροβολικού και άλλων μορφών υποστήριξης χωρίς να χρειάζεται η χρήση drones.

«Τα υψώματα ευνοούν τη διάδοση των ραδιοκυμάτων και συνεπώς τον καλύτερο συντονισμό των drones».

Το Τσάσιβ Γιαρ, που οι Ρώσοι ισχυρίστηκαν πρόσφατα ότι κατέλαβαν, «είναι ένα από τα τελευταία υψώματα που ελέγχουν οι Ουκρανοί», τονίζει.

Η συλλογή πληροφοριών μέσω δορυφορικών εικόνων, είτε παρέχεται από της διεθνείς εταίρους της Ουκρανίας είτε από εμπορικές πηγές, είναι πολύ σημαντική, σημειώνει ο Ρέινολντς, «αλλά δεν είναι το ίδιο με την άμεση δυνατότητα συντονισμού των τακτικών αποστολών».

Χρειάζεται ο ρωσικός στρατός ολόκληρο το Ντονέτσκ;

Το δυτικό Ντονέτσκ αποτελεί μόνο ένα μικρό τμήμα μιας γραμμής μετώπου που εκτείνεται σε περίπου 1.100 χιλιόμετρα, αλλά αυτό το καλοκαίρι υπήρξε το πεδίο μερικών από της σφοδρότερες ρωσικές επιθέσεις.

Ωστόσο, ακόμη κι αν η Μόσχα κατηύθυνε της χερσαίες της δυνάμεις σε διαφορετική κατεύθυνση, είναι αμφίβολο αν θα σημείωναν καλύτερη πρόοδο.

«Στον νότο, η γραμμή του μετώπου στη Ζαπορίζια είναι πλέον πολύ παρόμοια με εκείνη στο Ντονμπάς, οπότε κι εκεί θα επρόκειτο για μάχη ενάντια σε εκτεταμένες αμυντικές θέσεις», λέει ο Ρέινολντς.

«Οι Ρώσοι αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα στην προσπάθειά της να διασπάσουν της γραμμές και στον βορρά, επομένως σίγουρα δεν προελαύνουν σε ανοικτό πεδίο».

Θα μπορούσε η Ουκρανία να ανασυγκροτήσει την άμυνά της δυτικότερα;

Θεωρητικά, σε περίπτωση ειρηνευτικής συμφωνίας, οι Ουκρανοί θα μπορούσαν να μετακινήσουν τη γραμμή άμυνας πιο δυτικά.
Θα υπήρχε, βέβαια, το ζήτημα του δυσμενούς εδάφους, ενώ η κατασκευή ισχυρών οχυρώσεων θα απαιτούσε χρόνο, ακόμη και με τη βοήθεια πολιτικών εργολάβων που δεν θα εργάζονταν υπό καθεστώς βομβαρδισμών.

Ωστόσο, η θεωρία είναι άλλο πράγμα και ο ερευνητής του RUSI για τον χερσαίο πόλεμο δεν βλέπει τον ουκρανικό στρατό να εγκαταλείπει το δυτικό Ντονέτσκ χωρίς μάχη.

«Ακόμη κι αν η κυβέρνηση Τραμπ επιχειρήσει να χρησιμοποιήσει τη συνεχιζόμενη αμερικανική στήριξη ή τις εγγυήσεις ασφαλείας ως μοχλό πίεσης», λέει ο Νικ Ρέινολντς, «με βάση την προηγούμενη ρωσική συμπεριφορά και την ξεκάθαρα συναλλακτική προσέγγιση που έχει υιοθετήσει η αμερικανική διοίκηση, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι η ουκρανική κυβέρνηση θα θελήσει να παραδώσει αυτό το έδαφος».

Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι έχει δηλώσει ότι η χώρα του θα απορρίψει οποιαδήποτε ρωσική πρόταση για παραχώρηση της περιοχής του Ντονμπάς με αντάλλαγμα μια κατάπαυση του πυρός, υποστηρίζοντας ότι η ανατολική αυτή περιοχή θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως εφαλτήριο για μελλοντικές επιθέσεις.

Με λίγα λόγια, το Ντονέτσκ δεν είναι απλώς ένας ακόμη γεωγραφικός χώρος στον χάρτη, αλλά το πεδίο όπου κρίνεται η επιβίωση της Ουκρανίας απέναντι σε έναν εισβολέα που περιφρονεί ανοιχτά το Διεθνές Δίκαιο. Η “ζώνη-φρούριο” αποτελεί το τελευταίο ανάχωμα μιας χώρας που αρνείται να υποκύψει στη λογική του ισχυρού.