Οι εκρηκτικές ηφαιστειακές εκρήξεις δεν προκαλούν μόνο καταστροφές σε υποδομές και ακυρώσεις πτήσεων. Μπορούν να σκοτώσουν εκατοντάδες ή ακόμη και χιλιάδες ανθρώπους, θάβοντάς τους κάτω από θανάσιμα «πυροκλαστικά» ρεύματα.
Τώρα, επιστήμονες στην Αυστραλία εντόπισαν μια πιθανή αιτία γι’ αυτές τις γιγάντιες εκρήξεις: μυστηριώδη «μπλομπ» σε βάθος περίπου 1.200 μιλίων (περίπου 1.930 χλμ.) κάτω από τα πόδια μας.
Οι θύλακες «μπλομπ» είναι τρισδιάστατες δομές που εκτείνονται στο μέγεθος ολόκληρων ηπείρων και έχουν ύψος 100 φορές μεγαλύτερο από το Έβερεστ. Βρίσκονται στο κάτω μέρος του συμπαγούς μανδύα της Γης, πάνω από το ρευστό εξωτερικό πυρήνα — ένα μέρος τόσο βαθύ που τα στοιχεία της Γης συμπιέζονται πέρα από κάθε αναγνωρισιμότητα.
Αυτοί οι θύλακες είναι η αφετηρία για «πίδακες» θερμής, ρευστής λάβας που κινούνται προς την επιφάνεια. Εκεί εκρήγνυνται ως λάβα, αέρια και θραύσματα πετρώματος – με δυνατότητα να εξαλείψουν κάθε μορφή ζωής όπως την γνωρίζουμε.
Οι ερευνητές προειδοποιούν ότι τέτοιου είδους μαζικές εκρήξεις μπορούν να προκαλέσουν απρόσμενες κλιματικές αλλαγές και εκτεταμένα γεγονότα εξαφάνισης μαζικής μορφής ζωής.
Οι ηφαιστειακές εκρήξεις μπορούν να ενισχύσουν την παγκόσμια θέρμανση, απελευθερώνοντας διοξείδιο του άνθρακα (CO₂) και άλλα αέρια θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Τα υπερ-υφαίστεια σχετίζονται ακόμη και με το μεγαλύτερο μαζικό γεγονός εξαφάνισης στην ιστορία της Γης, την Περμμιακή–Τριαδική εξαφάνιση πριν από 252 εκατομμύρια χρόνια.
Οι Αυστραλοί επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Wollongong κοντά στο Σίδνεϊ δηλώνουν: “Αυτά τα μπλομπ έχουν πιθανώς υπάρξει επί εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια”.
Η Γη αποτελείται από τρεις στρώσεις: τον φλοιό, το μανδύα και τον πυρήνα — ο οποίος έχει πλέον διακριθεί σε «εσωτερικό» και «εξωτερικό».
Σύμφωνα με την ομάδα, οι θύλακες βρίσκονται στο κάτω μέρος του μανδύα, περίπου 2.000–3.000 χλμ. κάτω από την επιφάνεια.
Ο μανδύας, η παχύτερη στρώση του πλανήτη, είναι κατά κύριο λόγο στερεός βράχος — αλλά οι θύλακες πιθανώς διαφέρουν σε θερμοκρασία και πυκνότητα, καθώς θεωρούνται πιο θερμά και βαρύτερα από το περιβάλλον.
Η ομάδα χρησιμοποίησε υπολογιστικά μοντέλα για να προσομοιώσουν τη «συνοχή του μανδύα», δηλαδή τη ροή υλικού μέσα στο μανδύα με κίνηση που τροφοδοτείται από θερμότητα, για πάνω από ένα δισεκατομμύριο χρόνια. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι πίδακες λάβας ανασηκώνονται από τους θύλακες αυτού του μεγέθους.
Οι πίδακες μοιάζουν με γλειφιτζούρι: η «κόρη» κοντά στην επιφάνεια και το «καλάμι» που εκτείνεται βαθύτερα. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι τα σημεία των ηφαιστειακών εκρήξεων αντιστοιχούν στα μοντέλα θέσης των θυλάκων — υποδεικνύοντας ότι αυτά τα «Μεγάλες δομές βάσης στον κατώτερο μανδύα,» είναι η βαθιά αρχή των ηφαιστειακών φαινομένων.
Κατά μέσο όρο, η κίνηση στο βαθύ εσωτερικό της Γης είναι μόλις 1 εκατοστό το χρόνο — μια ταχύτητα που γίνεται σημαντική μόνο μετά από δεκάδες εκατομμύρια χρόνια. Οι θύλακες πιθανώς μετακινούνται με ρυθμό αντίστοιχο της ανάπτυξης ανθρώπινων μαλλιών.
Αν και μπορεί να υπάρχουν εδώ και εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια, δεν είναι ακόμα σαφές πώς κινούνται. Οι πίδακες λάβας ανεβαίνουν πολύ αργά, καθώς μεταφέρουν στερεό, θερμό βράχο και όχι υγρή λάβα.
Σε λιγότερη πίεση, στα ανώτερα 200 χλμ. του μανδύα, το στερεό βράχος φτάνει στο σημείο τήξης – προκαλώντας τις εκρήξεις.
Οι ερευνητές εξηγούν στο The Conversation ότι χρησιμοποιήθηκε στατιστική για να επιβεβαιώσουν ότι τα σημεία των παρελθόντων γιγάντιων ηφαιστειακών εκρήξεων συσχετίζονται σημαντικά με τους πύργους μάγματος που προβλέπουν τα μοντέλα.
Τα ευρήματα, που δημοσιεύονται στο Communications Earth and Environment, δείχνουν ότι η βαθιά Γη είναι ακόμη πιο δυναμική από ό,τι φανταζόμαστε.
Στο μέλλον, η έρευνα θα εστιάσει στο χημικό περιεχόμενο αυτών των μπλομπ, χρησιμοποιώντας προσομοιώσεις που θα παρακολουθούν την εξέλιξη της σύνθεσής τους.
Πώς προβλέπονται οι ηφαιστιακές εκρήξεις
Σύμφωνα με τον Έρικ Ντούρχαμ, αναπληρωτή καθηγητή Γεωεπιστημών στο Stanford:
“Τα ηφαίστεια είναι πολύπλοκα και σήμερα δεν υπάρχει καθολικά εφαρμόσιμη μέθοδος πρόβλεψης έκρηξης. Πιθανότατα ποτέ δεν θα υπάρξει.”
Ωστόσο, υπάρχουν δείκτες που αυξάνουν την πιθανότητα ανάλυσης επικείμενης δραστηριότητας:
- Ηφαιστειακό υπερηχητικό σήμα (infrasound): Όταν ανεβαίνει η λάβα σε κρατήρα ανοικτού ηφαιστείου, αυξάνεται η συχνότητα ή ο τόνος του ήχου που παράγεται.
- Σεισμική δραστηριότητα: Πριν την έκρηξη, η σεισμικότητα (μικροσεισμοί και δονήσεις) αυξάνεται καθώς η μάγμα κινείται μέσα στο ηφαίστειο.
- Εκπομπή αερίων: Όσο η μάγμα φτάνει κοντά στην επιφάνεια, απελευθερώνονται αέρια όπως διοξείδιο του θείου (SO₂). Η αύξηση των εκπομπών δείχνει μάγμα κοντά στην έκρηξη.
- Παραμορφώσεις εδάφους (ground deformation): Διόγκωση, κάμψη ή ρωγμές στο έδαφος προκαλούνται από μάγμα, αέρια ή υγρά υπόγεια. Η διόγκωση δείχνει συσσώρευση μάγματος.
Source link
