Η υποκρισία των ηγετών και η σιωπή των δυνατών

Η παγκόσμια τάξη έχει διασαλευτεί, η παντοκρατορία των ΗΠΑ βρίσκεται σε αποδρομή και τα μεγάλα συμφέροντα οδηγούν την ανθρωπότητα από πόλεμο σε πόλεμο και από καταστροφή σε καταστροφή, σε ένα σκηνικό επικείμενης αποκάλυψης. Τα μόνιμα θύματα αυτής της κατάστασης είναι οι λαοί της γης. Σε κάθε γωνιά του πλανήτη, από την Ουκρανία μέχρι τη Γάζα, από τη Μέση Ανατολή μέχρι την Αφρική, άνθρωποι υποφέρουν, προσπαθώντας να επιβιώσουν μέσα σε συνθήκες πολέμου, κατοχής, πείνας και καταστολής. Κι όμως, την ίδια στιγμή, οι παγκόσμιοι ηγέτες – που υποτίθεται έχουν την ευθύνη της ειρήνης, της ασφάλειας, της δικαιοσύνης – κάνουν δηλώσεις που φανερώνουν όχι μόνο ασυνέπεια, αλλά και ξεκάθαρη υποκρισία. 

Η διεθνής πολιτική σήμερα μοιάζει με θέατρο χωρίς σκηνοθέτη. Οι πρωταγωνιστές εναλλάσσονται, αλλά το σενάριο παραμένει ίδιο: δηλώσεις δίχως αντίκρισμα, πρωτοβουλίες με μηδενικό αποτέλεσμα και μια σταθερή αποφυγή ανάληψης ευθύνης. 

Αλληλοκατηγορίες χωρίς ηθικό έρεισμα 

Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα: ο Βλαντιμίρ Πούτιν καταγγέλλει την ισραηλινή επίθεση στο Ιράν, επικαλούμενος το διεθνές δίκαιο και την ανάγκη σεβασμού της κυριαρχίας. Ποιος; Ο ηγέτης που εισέβαλε στην Ουκρανία το 2022, προκαλώντας δεκάδες χιλιάδες θανάτους, καταστροφή ολόκληρων πόλεων και μια προσφυγική κρίση άνευ προηγουμένου. Όταν ο εισβολέας βαφτίζεται υπερασπιστής της νομιμότητας, τότε ο κόσμος κινείται επικίνδυνα σε ζώνη παραλόγου. 

Την ίδια στιγμή, ο Ντόναλντ Τραμπ – γνωστός για τις επιθέσεις του στους διεθνείς θεσμούς και για την εύνοια που επιδεικνύει σε ακροδεξιές αυταρχικές ηγεσίες – δηλώνει πως ο Πούτιν είναι ο κατάλληλος να μεσολαβήσει για την ειρήνη. Ένας πολιτικός που απειλεί τη σταθερότητα της ίδιας του της χώρας και κυβερνά σε μια δεύτερη θητεία χωρίς σχέδιο, χωρίς φραγμούς, με δηλώσεις αμετροεπείς και πολιτικά ανεύθυνες. 

Η Ρωσία καταδικάζει τις επιθέσεις του Ισραήλ, ενώ συνεχίζει να σφυροκοπά την Ουκρανία. Οι ΗΠΑ επικρίνουν τη Ρωσία για τη στρατιωτική της επέμβαση, ενώ την ίδια στιγμή εξοπλίζουν το Ισραήλ και κάνουν τα στραβά μάτια για τις επιχειρήσεις του στην Παλαιστίνη και επικροτούν την απρόκλητη επίθεση κατά του Ιράν. Όλοι καταγγέλλουν στα λόγια τα εγκλήματα των “άλλων”, αλλά κανείς δεν αναλαμβάνει κάποια ευθύνη, ούτε και κοιτά τον καθρέφτη. 

Η Γάζα πεινά και η σιωπή είναι συνενοχή 

Η κατάσταση στη Λωρίδα της Γάζας αποτελεί την απόλυτη ηθική χρεωκοπία του σύγχρονου κόσμου. Παιδιά λιμοκτονούν, άνθρωποι πεθαίνουν από έλλειψη ιατρικής φροντίδας, αμέτρητα σπίτια έχουν ισοπεδωθεί και εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι ζουν σε συνθήκες βιβλικής καταστροφής. 

Και τι κάνει η διεθνής κοινότητα; Εκφράζει «ανησυχία». Εκδίδει ψηφίσματα που δεν εφαρμόζονται. Συγκαλεί διασκέψεις όπου όλοι μιλούν και κανείς δε δεσμεύεται. Η Ευρωπαϊκή Ένωση περιορίζεται σε γενικόλογες εκκλήσεις για «αυτοσυγκράτηση». Οι ΗΠΑ κάνουν λόγο για «δικαίωμα του Ισραήλ στην άμυνα», ακόμα κι όταν αυτή η “άμυνα” σκοτώνει χιλιάδες αμάχους. 

Η σιωπή δεν είναι ουδετερότητα, είναι συνενοχή. Όταν έχεις τη δύναμη να αποτρέψεις τον λιμό και δεν το κάνεις, γίνεσαι μέρος του προβλήματος. 

Η Ευρώπη της γραφειοκρατίας και της ατολμίας 

Η Ευρώπη εμφανίζεται απούσα, εγκλωβισμένη σε μια γραφειοκρατική, άχρωμη ηγεσία, χωρίς φωνή, χωρίς ρόλο. Ο Εμανουέλ Μακρόν ζητεί πυρηνικό αφοπλισμό του Ιράν, την ώρα που η Γαλλία διατηρεί ισχυρό πυρηνικό οπλοστάσιο. Οι Ευρωπαίοι καταγγέλλουν τις γενοκτονίες του παρελθόντος, αλλά σιωπούν για εκείνες του παρόντος. 

Πού είναι η Ευρώπη της μεταπολεμικής συμφιλίωσης; Πού είναι το πολιτικό θάρρος που κάποτε είχαν ηγέτες όπως ο Σμιντ, ο Μιτεράν, ο Ντελόρ ή ο Μάριο Σοάρες; Η Ευρώπη δεν παρεμβαίνει, δεν εμπνέει, δεν προστατεύει. Παρακολουθεί, εκδίδει ανακοινώσεις “ίσων αποστάσεων”, στηρίζει το φονικό καθεστώς του Ισραήλ και τρέχει πίσω από τις εξελίξεις. Τώρα πλέον έχει βρει το νέο της “ιερό Γκράαλ”, τον επανεξοπλισμό, επισείοντας τον “ρωσικό μπαμπούλα” και φυσικά τον λογαριασμό για να πλουτίσουν οι πολεμικές βιομηχανίες, θα τον πληρώσουν οι λαοί της Ε.Ε., που ήδη υποφέρουν από μια οικονομική πολιτική που εξυπηρετεί μόνο τους ολίγους. 

Μια ιστορία που επαναλαμβάνεται και κανείς δε μαθαίνει

Η σημερινή γεωπολιτική εικόνα θυμίζει έντονα την Ευρώπη του Μεσοπολέμου: η ανοχή στις αυθαιρεσίες ισχυρών κρατών, η αποδυνάμωση των θεσμών, η περιφρόνηση του διεθνούς δικαίου και η επικράτηση της στρατιωτικής ισχύος έναντι της διπλωματίας. 
Το 1938, οι μεγάλες δυνάμεις παρέδωσαν την Τσεχοσλοβακία στον Χίτλερ για να αποφύγουν τον πόλεμο. Έναν χρόνο μετά, ξεκίνησε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. 

Σήμερα, η ιστορία επαναλαμβάνεται με θύματα Παλαιστίνιους, Ουκρανούς, Σουδανούς, Υεμενίτες. Οι λέξεις “ποτέ ξανά” έχουν γίνει κενό σύνθημα. 

Οι ηγέτες μικρότεροι των καιρών 

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, που άλλοτε καθόριζαν την παγκόσμια τάξη, έχουν επικεφαλής έναν πρόεδρο που δεν εμπνέει καμία εμπιστοσύνη, που δρα περιφρονώντας το διεθνές δίκαιο, που μοιάζει με παιδάκι που μπήκε στην παιδική χαρά και καταστρέφει τα παιχνίδια των άλλων παιδιών, γιατί… έτσι γουστάρει. Ενώ στο εσωτερικό προωθεί την ατζέντα των φοροελαφρύνσεων στους δισεκατομμυριούχους και τις μεγάλες επιχειρήσεις, ενώ προσφέρει… άφθονο σανό στους ιθαγενείς κυνηγώντας τους μετανάστες και άλλους αχυρανθρώπους. 

Οι ηγέτες των G7 δείχνουν περισσότερο διαχειριστές παρά οραματιστές. Λείπει ηγεσία με κύρος, με ηθική νομιμοποίηση, με φωνή που να ενώνει. Στη θέση της, βλέπουμε επικοινωνιακά τεχνάσματα, συμβιβασμούς, αναδιπλώσεις και σιωπή μπροστά στο άδικο. 

Ποιος κυβερνά πραγματικά τον κόσμο; 

Οι αποφάσεις δε λαμβάνονται από τους ηγέτες, αλλά από τα λόμπι ενέργειας, τις πολεμικές βιομηχανίες, τις αγορές και γενικώς τα μεγάλα συμφέροντα. Η δημοκρατία υποχωρεί, η ελευθερία συμπιέζεται και το παγκόσμιο πολιτικό σύστημα θυμίζει περισσότερο σκακιέρα με προκαθορισμένες κινήσεις και στημένο αποτέλεσμα, παρά μια αρένα συνεργασιών και διαβουλεύσεων. Οι λαοί παρακολουθούν ανήμποροι το σκηνικό αυτό και έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στην πολιτική τάξη. Καθίστανται έτσι ευάλωτοι στον ακροδεξιό αυταρχισμό που, φυσικά, ανεβαίνει παντού και απειλεί και αυτά τα απελπιστικά ανεπαρκή υπολείμματα δημοκρατικής νομιμότητας που δεν έχουν σαρωθεί ήδη. Κι αυτό είναι το πιο επικίνδυνο: Μια κοινωνία που δεν ελπίζει είναι κοινωνία ευάλωτη στον αυταρχισμό. 

Το σύστημα της υποκρισίας 

Η υποκρισία δεν είναι πια σύμπτωμα του συστήματος. Είναι το σύστημα. Όταν οι ηγέτες που μιλούν για ειρήνη εξοπλίζουν στρατούς, όταν οι υπέρμαχοι των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σιωπούν μπροστά στις γενοκτονίες, όταν η ηγεσία μετατρέπεται σε θέατρο δηλώσεων χωρίς πράξεις, τότε η ανθρωπότητα μένει ακυβέρνητη. 

Χρειαζόμαστε ηγέτες που θα σηκώσουν το βάρος της εποχής, που θα υπερασπιστούν την αλήθεια όταν όλοι κρύβονται πίσω από την ουδετερότητα.

Ο κόσμος δε χρειάζεται περισσότερα λόγια. Χρειάζεται πράξεις. Χρειάζεται φωνή. Χρειάζεται αλήθεια.