Οι σκιές της Κρίσης των Πυραύλων της Κούβας επιστρέφουν, αυτή τη φορά στοιχειώνοντας την Ουκρανία και τη Βενεζουέλα
Μια ανάλυση του Αλεξάντρ Μπομπρόφ*, που δημοσιεύτηκε στο RT, επιχειρεί έναν παραλληλισμό ανάμεσα στην Κρίση των Πυραύλων της Κούβας πριν από εξήντα και πλέον χρόνια και στη σημερινή γεωπολιτική αντιπαράθεση γύρω από την Ουκρανία και τη Βενεζουέλα.
Με το χαρακτηριστικό μοτίβο «η ιστορία επαναλαμβάνεται», ο Ρώσος ιστορικός εξετάζει πώς η ακύρωση της προγραμματισμένης συνόδου κορυφής Πούτιν–Τραμπ σηματοδοτεί μια νέα «Κρίση της Καραϊβικής», σε μια εποχή όπου οι ισορροπίες ανάμεσα σε Μόσχα και Ουάσιγκτον θυμίζουν επικίνδυνα τον Ψυχρό Πόλεμο.
Ακολουθεί η μετάφραση του κειμένου.
Η ιστορία
Στην παγκόσμια ιστορία, η Κρίση της Καραϊβικής – ή αλλιώς η Κρίση των Πυραύλων της Κούβας – παραπέμπει στον δραματικό Οκτώβριο του 1962, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σοβιετική Ένωση βρέθηκαν ένα βήμα πριν τον πυρηνικό πόλεμο.
Η αντιπαράθεση ξεκίνησε με την ανάπτυξη αμερικανικών πυραύλων στην Τουρκία, στα νότια σύνορα της ΕΣΣΔ, και την απόφαση της Μόσχας να απαντήσει τοποθετώντας πυρηνικές κεφαλές στην Κούβα, λίγα μίλια από τις ακτές της Φλόριντα.
Με εντατική διπλωματία, από τις 16 έως τις 28 Οκτωβρίου, οι δύο πλευρές συμφώνησαν να αποσύρουν τα όπλα τους, να δημιουργήσουν απευθείας «κόκκινη γραμμή» μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας και να θέσουν τις βάσεις για μελλοντικές συμφωνίες ελέγχου των εξοπλισμών.
Εκείνες τις δεκατρείς ημέρες ο κόσμος κρατούσε την ανάσα του – αλλά η πλήρης εικόνα των διαπραγματεύσεων αποκαλύφθηκε μόνο χρόνια αργότερα.
Έξι δεκαετίες μετά, τον Οκτώβριο του 2025, οι σχέσεις Ρωσίας–ΗΠΑ δείχνουν ανησυχητικά γνώριμες.
Στις 16 Οκτωβρίου, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν και ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ είχαν την όγδοη και μακρύτερη τηλεφωνική συνομιλία τους για το έτος. Κύριο αποτέλεσμα: συμφωνία να προετοιμαστεί συνάντηση μεταξύ του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο και του Ρώσου ομολόγου του Σεργκέι Λαβρόφ, ώστε να καθοριστούν οι παράμετροι για μια σύνοδο κορυφής μεταξύ των δύο προέδρων, που προγραμματιζόταν να γίνει στη Βουδαπέστη.
Η είδηση για την επικείμενη σύνοδο διέρρευσε έπειτα από εβδομάδες έντονης δημοσιότητας γύρω από τη στρατιωτικοπολιτική αντιπαράθεση Μόσχας–Ουάσιγκτον και τη συζήτηση για τον έλεγχο των εξοπλισμών.
Η διπλωματία καταρρέει
Οι σχέσεις των δύο πυρηνικών δυνάμεων επιδεινώνονταν ήδη από τη σύνοδο της Άνκορατζ, στις 15 Αυγούστου 2025 – μια συνάντηση που υποτίθεται θα αποκλιμάκωνε τις εντάσεις, αλλά κατέληξε σε νέο σημείο τριβής.
Λίγες ημέρες αργότερα, στις 18 Αυγούστου, η ουκρανική ηγεσία – φαινομενικά απομακρυνόμενη από την προηγούμενη γραμμή του Τραμπ ότι το Κίεβο πρέπει «να αποδεχθεί τις εδαφικές πραγματικότητες» – ενώθηκε με τους Ευρωπαίους συμμάχους της (Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία και Φινλανδία) και τους Δημοκρατικούς σε μια διπλωματική αντεπίθεση.
Στόχος: να πιέσουν την κυβέρνηση Τραμπ να εγκαταλείψει τις προκαταρκτικές συμφωνίες με τη Μόσχα και να κλιμακώσει τη σύγκρουση – από τη δέσμευση ρωσικών αποθεμάτων σε δυτικές τράπεζες έως την παράδοση πυραύλων Tόμαχοκ στην Ουκρανία, ικανών να πλήξουν βαθιά εντός ρωσικού εδάφους.
Για τους Ευρωπαίους, ο στόχος ήταν προφανής: να μετατραπεί το γνωστό επιχείρημα του Τραμπ – ότι «αν οι εκλογές του 2020 δεν είχαν νοθευτεί, ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν θα είχε ξεσπάσει ποτέ» – σε ειρωνικό μπούμερανγκ: να γίνει δηλαδή «ο πόλεμος του Μπάιντεν»… «ο πόλεμος του Τραμπ».
Η ρητορική του Τραμπ τους επόμενους δύο μήνες έδειξε ότι αυτή η πίεση είχε αποτέλεσμα. Ο ίδιος έγραφε: «Είμαι πολύ απογοητευμένος από τον Πούτιν», «Η Ουκρανία μπορεί να ανακτήσει όλα τα εδάφη που έχασε στη Ρωσία», «Η Ρωσία είναι ένας χάρτινος τίγρης». Το μήνυμα ήταν σαφές: η Ουάσιγκτον ανέβαζε το διακύβευμα.
Εν τω μεταξύ, ο Λευκός Οίκος αγνόησε την πρόταση της Μόσχας να παραταθεί η συνθήκη New START για ένα ακόμη έτος μετά τη λήξη της, τον Φεβρουάριο του 2026, και να αρχίσουν διαπραγματεύσεις για νέα συμφωνία.
Στην πραγματικότητα, το αδιέξοδο είχε παγιωθεί ήδη πριν ο Πούτιν παρουσιάσει τον «οδικό χάρτη» για αμοιβαίο αφοπλισμό στο Συμβούλιο Ασφαλείας στις 22 Σεπτεμβρίου.
Ήδη από τον Μάιο, ο Τραμπ είχε προτείνει την ιδέα ενός «Χρυσού Θόλου» (Golden Dome) – μιας σύγχρονης εκδοχής της πρωτοβουλίας «Πόλεμος των Άστρων» του Ρίγκαν – και επιδίωκε να εντάξει την Κίνα σε μελλοντικές πυρηνικές συνομιλίες.
Η Μόσχα, επιμένοντας ότι οποιοσδήποτε περιορισμός στους πυρηνικούς εξοπλισμούς πρέπει να λαμβάνει υπόψη και το συνολικό οπλοστάσιο του ΝΑΤΟ (συμπεριλαμβανομένων της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου), θεώρησε τη στάση του Τραμπ ως οριστικό τέλος σε κάθε προοπτική νέας συμφωνίας στρατηγικής σταθερότητας.
Μέσα σε αυτό το κλίμα, το αίτημα της Ουκρανίας για πυραύλους Τόμαχοκ φάνηκε στη Μόσχα ως επικίνδυνη κλιμάκωση που εξαφάνισε και τα τελευταία ψήγματα καλής θέλησης από τη σύνοδο της Άνκορατζ.
Στις 8 Οκτωβρίου, ο υφυπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Ριαμπκόφ, υπεύθυνος για τον έλεγχο των εξοπλισμών και τις σχέσεις με τις ΗΠΑ, προειδοποίησε δημόσια.
Όλοι εκατέρωθεν του Ατλαντικού κατάλαβαν πολύ καλά τι εννοούσε.
Το νέο μέτωπο: Βενεζουέλα
Η σημερινή κατάσταση θυμίζει την Κρίση της Κούβας όχι μόνο λόγω των πυρηνικών εντάσεων, αλλά και λόγω της δραστηριότητας γύρω από τη Βενεζουέλα.
Αντιμέτωπος με έξαρση της διακίνησης ναρκωτικών από τη Λατινική Αμερική, ο Τραμπ προσπάθησε να αντιμετωπίσει ταυτόχρονα δύο προβλήματα: να ενισχύσει τη νομοθεσία περί μετανάστευσης (πλήττοντας πολιτείες υπό τον έλεγχο των Δημοκρατικών, όπως η Καλιφόρνια, η Νέα Υόρκη και το Ιλινόις) και να κινηθεί κατά της κυβέρνησης του Νικολάς Μαδούρο στο Καράκας.
Ο συνδυασμός εσωτερικής πολιτικής και εξωτερικών φιλοδοξιών οδήγησε στο τρέχον κλείσιμο της κυβέρνησης. Την ίδια ώρα, η κυβέρνηση Τραμπ μετονόμασε το Υπουργείο Άμυνας σε Υπουργείο Πολέμου, φέρνοντας τις ΗΠΑ στο χείλος άμεσης σύγκρουσης με τη Βενεζουέλα, μετά τη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων και την καταστροφή αρκετών αλιευτικών σκαφών της λατινικής χώρας.
Παραδόξως, ο Τραμπ παραμένει ο μόνος Αμερικανός πρόεδρος του 21ου αιώνα που δεν έχει πραγματοποιήσει άμεση στρατιωτική επέμβαση.
Αυτό έκανε τους Δημοκρατικούς αντιπάλους του να αναζητήσουν τρόπους να τον προκαλέσουν – όχι μόνο στην Ουκρανία, αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο.
Γνωρίζοντας την εμμονή του με το Νόμπελ Ειρήνης και τη δυνατότητά τους να επηρεάζουν εμμέσως την αρμόδια νορβηγική επιτροπή, έδωσαν ένα συμβολικό πλήγμα: απένειμαν το βραβείο στην ηγέτιδα της αντιπολίτευσης της Βενεζουέλας, Μαρία Κορίνα Ματσάδο.
Τη στιγμή εκείνη, η αμερικανική επέμβαση στη Βενεζουέλα φαινόταν επικείμενη. Όμως λίγες ώρες πριν την προγραμματισμένη συνομιλία Πούτιν–Τραμπ, ανακοινώθηκε ότι η Ρωσία επικύρωσε τη Συμφωνία Στρατηγικής Συνεργασίας με το Καράκας. Η χρονική συγκυρία ήταν ενδεικτική.
Η ακύρωση της Βουδαπέστης
Η αντίδραση του Τραμπ ήταν άμεση. Αν και αρνήθηκε να εγκρίνει επιθέσεις βαθιά μέσα στη Ρωσία και συνέχισε να μην παραδίδει πυραύλους Τόμαχοκ στο Κίεβο, στις 22 Οκτωβρίου 2025 ανακοίνωσε δύο δραματικές κινήσεις: την ακύρωση της συνόδου κορυφής στη Βουδαπέστη και έναν νέο γύρο αντιρωσικών κυρώσεων.
Οι κυρώσεις στόχευαν τις εταιρείες Lukoil και Rosneft και τις εξαγωγές τους προς την Κίνα – ένα σαφές μήνυμα όχι μόνο προς τη Μόσχα, αλλά και προς το Πεκίνο, ενόψει της προγραμματισμένης περιοδείας του Τραμπ στην Ασία και της συνάντησής του με τον Σι Τζινπίνγκ.
Ενθαρρυμένα από την επιτυχία τους να ματαιώσουν τη σύνοδο, τα κράτη-μέλη της ΕΕ έσπευσαν να συγκαλέσουν έκτακτη σύσκεψη με την Ουκρανία, όπου συζήτησαν τη δέσμευση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων και ανακοίνωσαν το 19ο πακέτο κυρώσεων.
Στο μεταξύ, η Ρωσία πραγματοποίησε ασκήσεις της πυρηνικής της τριάδας, εκτοξεύοντας διηπειρωτικό πύραυλο Yars από το κοσμοδρόμιο του Πλεσέτσκ, πυραύλους Sineva από το υποβρύχιο Bryansk στη Θάλασσα Μπάρεντς, και πυραύλους cruise από βομβαρδιστικό Tu-95MS.
Επιφανειακά, φαίνεται πως το ένστικτο της σύγκρουσης νίκησε το ένστικτο της διπλωματίας. Όμως αν κάτι δίδαξε η κρίση του Οκτωβρίου του 1962, είναι ότι τα αποτελέσματα μιας αντιπαράθεσης γίνονται ορατά μόνο όταν οριστούν οι τελικοί όροι της ειρήνης. Και στη διπλωματία, αυτοί οι όροι μπορεί να χρειαστούν ημέρες, εβδομάδες – ή χρόνια.
* Ο Αλεξάντρ Μπομπρόφ είναι διδάκτορας Ιστορίας και επικεφαλής του Τμήματος Διπλωματικών Σπουδών στο Ινστιτούτο Στρατηγικών Ερευνών και Προβλέψεων του Πανεπιστημίου RUDN της Μόσχας. Έχει συγγράψει το βιβλίο «Η Μεγάλη Στρατηγική της Ρωσίας» και ειδικεύεται στη ρωσική εξωτερική πολιτική και τις διεθνείς σχέσεις.
Source link
