• Το καλοκαίρι του 2025 το τρίτο πιο ζεστό στην Ελλάδα από το 1960 – Χαμηλότερη θερμοκρασία της θάλασσας στην Κρήτη από την υπόλοιπη χώρα – Πιο ευάλωτοι στην κλιματική αλλαγή οι ασθενέστεροι οικονομικά πολίτες
• Ο Κώστας Λαγουβάρδος, διευθυντής Ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών/meteo.gr μιλώντας στα «Ρ.Ν.» έκανε τον απολογισμό του φετινού καλοκαιριού και μίλησε για τις συνέπειες τις κλιματικής αλλαγής σε τοπικό και εθνικό επίπεδο
Αυξημένες θερμοκρασίες σε στεριά, θάλασσα και αέρα είναι οι άμεσες, ορατές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής σε Ελλάδα και Κρήτη, με το καλοκαίρι που μόλις μας πέρασε να κατατάσσεται τρίτο, ανάμεσα στα θερμότερα καλοκαίρια τα τελευταία 65 χρόνια. Πιο ζεστές εαρινές περιόδους, μακρύτερους καύσωνες και εντονότερα καιρικά φαινόμενα, με διαρκή ανομβρία και έντονη ξηρότητα είναι τα κλιματικά χαρακτηριστικά της περιοχής της Μεσογείου τα τελευταία χρόνια, με τη διαφορά που εντοπίζεται πλέον σε σχέση με το παρελθόν, να έχει να κάνει με τη συχνότητα και την συνέπεια των φαινομένων. Καύσωνες είχαν καταγραφεί και στο παρελθόν, αλλά μεμονωμένα και όχι σε τόσο μεγάλη διάρκεια, αντίθετα στην Κρήτη την τελευταία πενταετία σημειώνεται σταθερή, πραγματική και μετρήσιμη αύξηση της θερμοκρασίας και καύσωνες σε συνεχόμενα έτη. Παρόλα αυτά, η Κρήτη φαίνεται να παρουσιάζει μια ιδιαιτερότητα, με αυτήν την αύξηση της θερμοκρασίας να είναι πιο συγκρατημένη σε σχέση με άλλες περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας. Η γεωγραφική θέση του νησιού στο Νοτιανατολικό τμήμα της Μεσογείου, το γεγονός ότι περιβάλλεται από θάλασσα και οι έντονοι άνεμοι που εκδηλώνονται, ειδικά στον νομό Ρεθύμνου, λειτουργούν ως προστατευτικοί παράγοντες, καθυστερώντας την ένταση των μεταβολών σε ανάλογα με την υπόλοιπη χώρα επίπεδα. Όπως εξήγησε μεταξύ άλλων μιλώντας στα «Ρ.Ν.», ο Κώστας Λαγουβάρδος, διευθυντής Ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών/meteo.gr: «Όλη η Ελλάδα θερμαίνεται, αλλά η Κρήτη θερμαίνεται με έναν μικρότερο ρυθμό». Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάζει, η μέση αύξηση θερμοκρασίας στη θάλασσα, στη χώρα τα τελευταία 30 χρόνια φτάνει τους 1,5 βαθμούς Κελσίου, ενώ στην Κρήτη η άνοδος περιορίζεται στον 1 βαθμό. Η διαφορά αυτή, αν και μικρή, είναι ενδεικτική του ρόλου που παίζει το θαλάσσιο περιβάλλον στην μερική τουλάχιστον εξισορρόπηση των ακραίων θερμοκρασιών. Η φετινή χρονιά μάλιστα αποτέλεσε χαρακτηριστικό παράδειγμα, καθώς η Ελλάδα κατέγραψε το τρίτο πιο θερμό καλοκαίρι από το 1960, με ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες σε Ιούνιο και Ιούλιο, αλλά η Κρήτη παρουσίασε μικρότερες αποκλίσεις από τις κανονικές τιμές. Αυτό δεν σημαίνει ότι το νησί μένει ανεπηρέαστο, οι βροχοπτώσεις εμφανίζουν έντονη γεωγραφική ανισοκατανομή, οι θερμοκρασίες της θάλασσας ανεβαίνουν με ταχείς ρυθμούς και οι κίνδυνοι πυρκαγιών, ιδίως στο νότιο Ρέθυμνο, παραμένουν υψηλοί. Οι επιστημονικές μελέτες των τελευταίων ετών επιβεβαιώνουν την εικόνα, ότι η Κρήτη ζεσταίνεται πιο αργά, αλλά οι προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής παραμένουν μεγάλες και πολύπλευρες.
Μικρότερες θερμικές ανωμαλίες για την Κρήτη λόγω θάλασσας και ανέμων
Η κλιματική αλλαγή δεν αφήνει κανένα τμήμα της χώρας ανεπηρέαστο, όμως οι ρυθμοί μεταβολής της θερμοκρασίας δεν είναι ίδιοι παντού, με την Κρήτη να φαίνεται να ανήκει στις περιοχές που θερμαίνονται με μικρότερο ρυθμό σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα. Όπως εξήγησε ο κ. Λαγουβάρδος, «Στην Κρήτη τα πράγματα γενικά είναι καλύτερα, γιατί είναι ένα νησί το οποίο είναι μέσα στη θάλασσα, επομένως δύσκολα φτάνει η θερμοκρασία σε πάρα πολύ υψηλό επίπεδο, με εξαίρεση την περιοχή της Μεσσαράς. Το φετινό καλοκαίρι η Κρήτη ήταν επίσης πιο ζεστή από τα κανονικά της, αλλά οι αποκλίσεις στις κανονικές τιμές δεν ήταν τόσο έντονες, όπως για παράδειγμα στη Βόρεια Ελλάδα». Η ανάλυση των τελευταίων δεκαετιών δείχνει πως, ενώ η μέση αύξηση της θερμοκρασίας της θάλασσας στην Ελλάδα αγγίζει τους 1,5 βαθμούς Κελσίου, η Κρήτη καταγράφει αύξηση περίπου 1 βαθμού. «Όλη η Ελλάδα θερμαίνεται, όμως όχι με τον ίδιο ρυθμό. Υπάρχουν περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας που είναι μακριά από τη θάλασσα και μέσα σε 30 χρόνια έχουν δει τη θερμοκρασία να ανεβαίνει με πολύ ταχύτερους ρυθμούς. Η Κρήτη είναι σε καλύτερη κατάσταση, με πιο αργή άνοδο». Τα δεδομένα αυτά επιβεβαιώνονται και από έρευνες που πραγματοποιήθηκαν στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Nature Climate Change. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, η Μεσόγειος συγκαταλέγεται στις περιοχές που θερμαίνονται πιο γρήγορα από τον παγκόσμιο μέσο όρο, αλλά η Κρήτη εμφανίζει μικρότερες θερμικές ανωμαλίες χάρη στους ανέμους και τη θάλασσα που λειτουργούν ως ρυθμιστικοί παράγοντες. Ωστόσο, η «ασπίδα» αυτή δεν αναιρεί την πραγματικότητα της κλιματικής κρίσης: Τα ακραία φαινόμενα γίνονται όλο και πιο συχνά, ακόμα κι αν η συνολική θερμική αύξηση είναι ηπιότερη. Παρόλ’ αυτά, η αύξηση της θερμοκρασίας της θάλασσας στα νότια κρητικά πελάγη έχει προκαλέσει την είσοδο ξενικών ειδών, που απειλούν την τοπική αλιεία και τη βιοποικιλότητα, όπως σημείωσε μεταξύ άλλων ο κ. Λαγουβάρδος, «Στην Κρήτη αυξάνεται προφανώς και η θερμοκρασία της θάλασσας, το οποίο έχει σαν αποτέλεσμα να γίνονται οι θάλασσες πιο ζεστές, ειδικά στα Νότια πελάγη και αυτό οδηγεί σε προβλήματα, όπως εισαγωγή νέων ειδών ξενιστών».
Ξηρασία, βροχοπτώσεις και ο άνισος χάρτης του νερού
Η θερμοκρασία είναι μόνο μία όψη του προβλήματος της κλιματικής αλλαγής, καθώς οι αλλαγές στις βροχοπτώσεις και η άνιση κατανομή τους, απασχολούν ιδιαίτερα την επιστημονική κοινότητα και την τοπική κοινωνία στο νησί. «Η Κρήτη όπως και η υπόλοιπη Ελλάδα έχει προβλήματα βροχών και χιονιού, όντως οι δύο τελευταίες χρονιές δεν είναι καλές και έχουν περιορισμένες βροχοπτώσεις», ανέφερε ο κ. Λαγουβάρδος, επισημαίνοντας ωστόσο ότι το νησί διαθέτει ένα ιδιαίτερο μικροκλίμα. «Λόγω των βουνών της και της γεωγραφικής της θέσης, η Κρήτη έχει πολύ μεγάλη διαφορά στην κατανομή της βροχής από Δύση προς Ανατολή. Το 2024, για παράδειγμα, υπήρχαν περιοχές της Δυτικής Κρήτης με δεκαπλάσια ύψη βροχής από τη Σητεία». Αυτό το άνισο μοτίβο βροχοπτώσεων δημιουργεί προκλήσεις για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων, με τον κ. Λαγουβάρδο ωστόσο να επισημαίνει ότι το Φράγμα Ποταμών στο Ρέθυμνο για παράδειγμα εξακολουθεί να διατηρεί επαρκή αποθέματα νερού, σε σύγκριση τουλάχιστον με το Φράγμα Αποσελέμη στην Ανατολική Κρήτη, που αντιμετωπίζει διαρκείς ελλείψεις. Σύμφωνα με μελέτη που εκπόνησε το Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ), η Κρήτη ενδέχεται να βιώσει μείωση έως και 15% στις ετήσιες βροχοπτώσεις μέχρι το 2050, με σημαντικές επιπτώσεις στη γεωργία και στην υδροδότηση. Όπως σημειώνει η ίδια έρευνα, οι επιπτώσεις γίνονται ήδη αισθητές, με καλλιέργειες όπως το αμπέλι και την ελιά να αντιμετωπίζουν πιέσεις λόγω ξηρασίας, ενώ οι υδατικοί πόροι σε αρκετές περιοχές δεν επαρκούν για τις αυξημένες ανάγκες του τουρισμού τους θερινούς μήνες. «Η διαφορετική κατανομή στο νησί είναι κάτι που πρέπει να λάβουμε πολύ σοβαρά υπόψη για τη διαχείριση του νερού», υπογράμμισε ο κ. Λαγουβάρδος.
Σημαντική αύξηση της θερμοκρασίας του εδάφους σε πυρόπληκτες περιοχές
Παρότι το Νότιο Ρέθυμνο παραμένει ως μία από τις πιο προσφιλείς σε εκδηλώσεις πυρκαγιών περιοχές στην Κρήτη, το πρόσημο που καταγράφηκε το φετινό καλοκαίρι ως προς τη συγκεκριμένη περιοχή είναι θετικό, καθώς δεν εμφανίστηκε κάποιο εκτεταμένο πύρινο μέτωπο. Μάλιστα, αυτή η επιτυχία είναι ακόμα πιο ιδιαίτερης σημασίας, καθώς σύμφωνα με δορυφορικά δεδομένα που αναλύθηκαν από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, η απώλεια δασικών εκτάσεων σε περιοχές που πλήττονται από μεγάλες πυρκαγιές οδηγεί σε σημαντική αύξηση της θερμοκρασίας του εδάφους. «Στην Κρήτη, η περιοχή με τις μεγαλύτερες πυρκαγιές διαχρονικά είναι το νότιο Ρέθυμνο και ο δήμος Αγίου Βασιλείου συγκεκριμένα. Εκεί έχουμε τις πιο δύσκολες φωτιές, ίσως λόγω των πολύ ισχυρών ανέμων όταν έχουμε μελτέμια. Κυρίως στο Νότιο Ρέθυμνο υπάρχει πολύ σημαντική επιτάχυνση των ανέμων και επομένως έντονος κίνδυνος πυρκαγιάς», εξήγησε ο κ. Λαγουβάρδος, ξεκαθαρίζοντας ωστόσο ότι το φετινό καλοκαίρι οι κίνδυνοι τέθηκαν υπό έλεγχο. Στην Αττική, για παράδειγμα, μετρήθηκε άνοδος έως και 10 βαθμών στις καμένες περιοχές, ενώ αντίστοιχες τάσεις παρατηρούνται σε μικρότερη κλίμακα και στην Κρήτη, με αυτό να έχει αλυσιδωτές συνέπειες, όπως η επιβάρυνση του μικροκλίματος, ο αυξημένος κίνδυνος πλημμυρών λόγω της απώλειας δασικής κάλυψης και το βαρύ πλήγμα στις καλλιέργειες. Το συνολικό κόστος της κλιματικής κρίσης, περιβαλλοντικό και οικονομικό, αυξάνεται συνεχώς. «Η κλιματική αλλαγή και ειδικά οι υψηλές θερμοκρασίες και οι καύσωνες είναι κάτι πολύ επιβαρυντικό για την υγεία και αποδεδειγμένα αυξάνει τη θνησιμότητα. Οι άνθρωποι που έχουν χαμηλή οικονομική δύναμη είναι και πιο ευάλωτοι. Αυτό που πρέπει να χτυπήσουμε είναι η ίδια η αλλαγή. Δεν υπάρχει άλλη λύση, ώστε να μπορέσουμε να περιορίσουμε το φαινόμενο του θερμοκηπίου», κατέληξε ο κ. Λαγουβάρδος.
Source link
