Η διατροφή στην Κρήτη είναι κάτι περισσότερο από καθημερινή πρακτική. Είναι κομμάτι της ταυτότητας, συνδεδεμένη με το τοπίο, τις κοινωνικές σχέσεις, την ευζωία και την πολιτιστική συνέχεια. Έτσι και η ανάδειξη της Κρήτης ως «Γαστρονομικής Περιφέρειας της Ευρώπης 2026» αποτελεί για το νησί μια ευκαιρία εξωστρέφειας, μια δυναμική πλατφόρμα για την αναβάθμιση των τοπικών προϊόντων, των ανθρώπων που τα παράγουν και του τρόπου ζωής που τα περιβάλλει.
Για τη στρατηγική ανάδειξη της Κρήτης ως Γαστρονομική Περιφέρεια της Ευρώπης για το 2026, για την πρόσβαση των παραγωγών σε σταθερές αγορές, την ποιοτική αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος και δημιουργία διεθνούς ταυτότητας για την Κρήτη, μιλά στον ΟΤ ο Σπύρος Μπαλαντίνος, τέταρτης γενιάς τυροκόμος και Εντεταλμένος Περιφερειακός Σύμβουλος Διασύνδεσης Τουρισμού με τον Πρωτογενή Τομέα, στην Περιφέρεια Κρήτης.
Η διάκριση αυτή, όπως τονίζει στον ΟΤ ο κ. Μπαλαντίνος, είναι αποτέλεσμα μεθοδικού σχεδιασμού και πολυεπίπεδης συνεργασίας, και στοχεύει στην ανάδειξη του Κρητικού Διατροφικού Πολιτισμού ως βασικού μοχλού βιώσιμης ανάπτυξης.
Ο κ. Μπαλαντίνος διαφοροποιεί έντονα τον όρο «Κρητικός Διατροφικός Πολιτισμός» από τη στενή έννοια της γαστρονομίας, αναδεικνύοντας τη διατροφή ως πολιτισμική εμπειρία, ενσωματωμένη στον τρόπο ζωής, τις κοινωνικές σχέσεις και τις παραδόσεις της Κρήτης.
«Ο Κρητικός Διατροφικός Πολιτισμός είναι ένα ολιστικό σύστημα που περιλαμβάνει όχι μόνο την παραγωγή και την κατανάλωση τροφής, αλλά και τον τρόπο που γιορτάζουμε, μοιραζόμαστε και σχετιζόμαστε»
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στα τυροκομικά προϊόντα, όπως η Γραβιέρα Κρήτης ΠΟΠ, τα οποία παραμένουν υποτιμημένα. Προτείνεται η δημιουργία cluster επισκέψιμων τυροκομείων, με κοινά πρότυπα, ώστε να συνδεθεί η παραγωγή με την τουριστική εμπειρία και να ενισχυθούν οι εξαγωγές.
Η ευρωπαϊκή διάκριση
Ερ.: Κύριε Μπαλαντίνε, η Κρήτη τιμήθηκε με τον τίτλο της «Γαστρονομικής Περιφέρειας της Ευρώπης 2026». Πώς φτάσαμε σε αυτή τη σημαντική ευρωπαϊκή διάκριση και ποια είναι η ουσία της για τον τόπο;
Απ.: Η διάκριση αυτή δεν ήρθε ούτε τυχαία ούτε απλώς ως επιβράβευση πολιτιστικής κληρονομιάς. Ήρθε ως αποτέλεσμα στρατηγικού σχεδιασμού, πολυεπίπεδης συνεργασίας και αυθεντικής δέσμευσης σε ένα κοινό όραμα. Η Περιφέρεια Κρήτης, σε συνέργεια με την Αναπτυξιακή Πλοηγός και δεκάδες τοπικούς φορείς, διαμόρφωσε έναν εξαιρετικά τεκμηριωμένο φάκελο υποψηφιότητας, στον οποίο αποτυπώθηκε με σαφήνεια η διαχρονική αξία του Κρητικού Διατροφικού Πολιτισμού και η πρόθεσή μας να τον αξιοποιήσουμε ως εργαλείο βιώσιμης ανάπτυξης.
Η επιτροπή της IGCAT, που επισκέφθηκε το νησί το 2024, διαπίστωσε αυτό που εδώ γνωρίζουμε καλά: ότι η διατροφή στην Κρήτη είναι κάτι περισσότερο από καθημερινή πρακτική. Είναι κομμάτι της ταυτότητάς μας, συνδεδεμένη με το τοπίο, τις κοινωνικές σχέσεις, την ευζωία και την πολιτιστική συνέχεια. Η ανάδειξη της Κρήτης ως «Γαστρονομικής Περιφέρειας της Ευρώπης» αποτελεί για εμάς μια ευκαιρία εξωστρέφειας, μια δυναμική πλατφόρμα για την αναβάθμιση των τοπικών προϊόντων, των ανθρώπων που τα παράγουν και του τρόπου ζωής που τα περιβάλλει.
Ερ.: Επιμένετε στον όρο «Κρητικός Διατροφικός Πολιτισμός» αντί για «Γαστρονομία». Τι σηματοδοτεί αυτή η επιλογή και ποια είναι η διαφορά στην ουσία;
Απ.: Η γαστρονομία, με την περιορισμένη έννοια της κατανάλωσης ή του φαγητού, δεν αρκεί για να περιγράψει την κρητική εμπειρία. Ο Κρητικός Διατροφικός Πολιτισμός είναι ένα ολιστικό σύστημα που περιλαμβάνει όχι μόνο την παραγωγή και την κατανάλωση τροφής, αλλά και τον τρόπο που γιορτάζουμε, μοιραζόμαστε και σχετιζόμαστε. Εμπεριέχει γεωργικές και κτηνοτροφικές πρακτικές αιώνων, γνώση βοτάνων και φυσικών θεραπειών, την έννοια της φιλοξενίας, τις διατροφικές ιεροτελεστίες σε γάμους, πανηγύρια ή πένθη.
Αυτός ο πολιτισμός δεν είναι στατικός. Εξελίσσεται, αλληλοεπιδρά με τον σύγχρονο κόσμο και δημιουργεί νέα πρότυπα διατροφικής κουλτούρας. Και για αυτό τον λόγο, με απόφαση του Περιφερειάρχη Κρήτης προσπαθούμε να ενσωματώσουμε αυτόν τον πυρήνα στον στρατηγικό και επιχειρησιακό σχεδιασμό της Περιφέρειας.
«Τα τυροκομικά προϊόντα της Κρήτης, με ναυαρχίδα τη Γραβιέρα Κρήτης ΠΟΠ, αποτελούν την πιο αυθεντική έκφραση της ποιότητας της κτηνοτροφικής μας παράδοσης. Είναι προϊόντα που ενσωματώνουν τον κόπο, τη γνώση και τη φύση»
Ο σχεδιασμός
Ερ.: Ποιοι είναι οι κεντρικοί στόχοι αυτής της πολιτικής – και με ποιους απτούς τρόπους θα ωφεληθούν παραγωγοί, επιχειρήσεις αλλά και ολόκληρη η αλυσίδα αξίας, από τη στιγμή που η γαστρονομία εντάσσεται πλέον στον στρατηγικό σχεδιασμό της Περιφέρειας Κρήτης;
Απ.: Η ενσωμάτωση της γαστρονομίας στον επίσημο προγραμματισμό της Περιφέρειας δεν είναι μια θεωρητική άσκηση. Είναι ένα εγχείρημα που θέλουμε να υλοποιηθεί με προσοχή, ακρίβεια και επιστημονική τεκμηρίωση. Για τον λόγο αυτό σχεδιάζουμε μια σειρά από focus groups και στοχευμένες έρευνες, με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων, ώστε να διαμορφωθεί το βέλτιστο πλαίσιο κοινής δράσης.
Σε πρακτικό επίπεδο, τα αποτελέσματα αυτής της διαδικασίας θα μεταφραστούν σε τρία διακριτά οφέλη. Πρώτον, ο παραγωγός θα έχει εγγυημένη πρόσβαση σε σταθερές και ποιοτικές αγορές, καθώς το τουριστικό κανάλι θα λειτουργεί ως φυσικός πολλαπλασιαστής ζήτησης για τα αυθεντικά Κρητικά Προϊόντα. Δεύτερον, ο τουριστικός επιχειρηματίας θα αναβαθμίσει το προσφερόμενο προϊόν του, βασίζοντας την εμπειρία του επισκέπτη στην αυθεντικότητα της τοπικής διατροφής και στη βιωματική επαφή με τη γη και τους ανθρώπους της. Τρίτον, η ερευνητικά τεκμηριωμένη αυτή στρατηγική θα διασφαλίσει τη μακροχρόνια βιωσιμότητα του μοντέλου, καθιστώντας την Κρήτη αναγνωρίσιμη διεθνώς ως κορυφαίο γαστρονομικό προορισμό.
Παράλληλα, επιδιώκουμε αυτός ο σχεδιασμός να έχει διάρκεια και συνέχεια. Να μην εξαντληθεί σε μια τριετία αλλά να αποτελέσει σταθερή βάση αναφοράς για την Κρήτη του 2030 και του 2040. Η επιθυμία μας είναι να καταστήσουμε την Κρήτη όχι μόνο έναν τουριστικό προορισμό υψηλής ποιότητας, αλλά έναν ολοκληρωμένο γαστρονομικό προορισμό διεθνούς επιπέδου. Έναν τόπο όπου η εμπειρία του επισκέπτη θα ξεκινά από τη γεύση, θα περνά από την κατανόηση της παραγωγής και θα κορυφώνεται με τη σύνδεση του ανθρώπου με τον τόπο, την παράδοση, την ευζωία.
Με ναυαρχίδα τη Γραβιέρα Κρήτης ΠΟΠ
Ερ.: Στην καρδιά αυτής της εμπειρίας βρίσκονται και τα τυροκομικά προϊόντα της Κρήτης. Ποια είναι η σημερινή τους εικόνα και ποιες οι άμεσες προτεραιότητες;
Απ.: Τα τυροκομικά προϊόντα της Κρήτης, με ναυαρχίδα τη Γραβιέρα Κρήτης ΠΟΠ, αποτελούν την πιο αυθεντική έκφραση της ποιότητας της κτηνοτροφικής μας παράδοσης. Είναι προϊόντα που ενσωματώνουν τον κόπο, τη γνώση και τη φύση. Παρά ταύτα, παραμένουν υποτιμημένα σε σχέση με την αξία τους, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Η Γραβιέρα Κρήτης, παρότι είναι ένα τυρί με πολύ υψηλές προδιαγραφές, δεν έχει κατακτήσει ακόμα τη θέση που της αναλογεί στις αγορές. Οι εξαγωγές είναι ασθενείς, η προστιθέμενη αξία συμπιέζεται και το προϊόν παραμένει εγκλωβισμένο σε μια εικόνα καθημερινότητας, χωρίς το κατάλληλο branding.
Σε συνεργασία με τον Θεματικό Αντιπεριφερειάρχη Αγροτικής Οικονομίας, κ. Τζεδάκη, έχουμε ξεκινήσει οργανωμένες δράσεις, ώστε να αναλύσουμε την αλυσίδα αξίας του κλάδου και να οδηγηθούμε στη δημιουργία στρατηγικού σχεδιασμού, που θα μας βοηθήσει στην συνέχεια να αναπτύξουμε όλα τα Κρητικά Τυροκομικά προϊόντα. Παράλληλα, στηρίζουμε τη δημιουργία επισκέψιμων τυροκομείων, με στόχο τη βιωματική κατανόηση του προϊόντος και τη δημιουργία δεσμών εμπιστοσύνης με τον επισκέπτη, ο οποίος γίνεται τελικά ο καλύτερος πρεσβευτής μας στο εξωτερικό.
«Cluster Επισκέψιμων Τυροκομείων»
Ερ.: Έχετε και στο παρελθόν προτείνει τη συγκρότηση ενός «Cluster Επισκέψιμων Τυροκομείων». Ποια είναι, στην πράξη, τα οφέλη μιας τέτοιας πρωτοβουλίας – τόσο για τον επισκέπτη όσο και για τους ίδιους τους παραγωγούς;
Απ.: Το βασικό μας ζητούμενο είναι να φέρουμε τον ταξιδιώτη όσο πιο κοντά γίνεται στον τόπο και στη διαδικασία παραγωγής. Όταν ο επισκέπτης περνάει το κατώφλι του τυροκομείου, μυρίζει τα αρώματα του αιγοπρόβειου γάλακτος, δοκιμάζει τη γραβιέρα κατευθείαν από την ωρίμανση και συνομιλεί με τον ίδιο τον τυροκόμο, δημιουργείται μια βιωματική μνήμη που καμία προβολή δεν μπορεί να υποκαταστήσει.
Για να γίνει αυτό με τρόπο αξιόπιστο και κλιμακούμενο, προτείνουμε την ομαδοποίηση των τυροκομείων σε ένα θεματικό cluster. Το κάθε τυροκομείο διατηρεί τη μοναδικότητά του, αλλά υιοθετεί κοινά πρότυπα: ασφαλείς και καλαίσθητους χώρους επίσκεψης, πιστοποιημένους κανόνες υγιεινής, δυνατότητα ξενάγησης σε δύο–τρεις γλώσσες, πλατφόρμα ηλεκτρονικής κράτησης και, φυσικά, ένα ενιαίο σήμα ποιότητας που εγγυάται στον επισκέπτη ότι θα ζήσει αυθεντική εμπειρία.
«Στόχος μου είναι να δούμε να δημιουργείται ένα νέο παραγωγικό και τουριστικό υπόδειγμα: όπου ο αγρότης, ο τυροκόμος, ο ξενοδόχος και ο πολιτιστικός δημιουργός δεν θα λειτουργούν απομονωμένα, αλλά ως μέρη μιας κοινής αλυσίδας αξίας»
Τα οφέλη είναι διττά. Πρώτον, το τυροκομείο αποκτά άμεσο κανάλι λιανικής πώλησης σε κοινό υψηλής αξίας: το τυρί πωλείται επιτόπου, σε τιμές σημαντικά ανώτερες από τις χονδρικές. Δεύτερον, χτίζεται ένα ισχυρό αφήγημα για τις διεθνείς αγορές. Ο καταναλωτής που γνώρισε τη γραβιέρα στον τόπο της παραγωγής θα την αναζητήσει στη χώρα του, ενισχύοντας μακροπρόθεσμα τις εξαγωγές.
Ήδη βρισκόμαστε σε ανοικτό διάλογο με παραγωγούς, φορείς τουρισμού και τις αναπτυξιακές εταιρείες της Κρήτης, με στόχο να επεκτείνουμε το μοντέλο σε ένα ευρύτερο cluster επισκέψιμων χώρων αγροδιατροφής: τυροκομεία, ελαιουργεία, οινοποιεία, ζυθοποιίες, και λοιπά. Το επιτυχημένο παράδειγμα του Wines of Crete – το οποίο ένωσε δεκάδες οινοποιεία κάτω από κοινή ταυτότητα και πιστοποιημένες υποδομές φιλοξενίας – μας δείχνει τον δρόμο. Με μια ενιαία ομπρέλα branding, κοινές πλατφόρμες προβολής και συντονισμένη εκπαίδευση προσωπικού, μετατρέπουμε τις διάσπαρτες αγροδιατροφικές εμπειρίες σε συνεκτικό τουριστικό προϊόν που αποφέρει άμεσο εισόδημα στους παραγωγούς, δυναμώνει την τοπική οικονομία και, σε βάθος χρόνου, ενισχύει τη διεθνή φήμη των κρητικών προϊόντων συνολικά.
Στρατηγικό πλεονέκτημα
Ερ.: Ποιο είναι το προσωπικό σας όραμα για την Κρήτη τα επόμενα χρόνια;
Απ.: Οραματίζομαι μια Κρήτη που θα καταφέρει να αναδείξει την αυθεντικότητα της ταυτότητάς της όχι ως στοιχείο αναφοράς στο παρελθόν, αλλά ως στρατηγικό πλεονέκτημα για το μέλλον. Έναν τόπο που θα αξιοποιήσει τον πλούτο του Κρητικού Διατροφικού Πολιτισμού, όχι μόνο ως γαστρονομική εμπειρία για τον επισκέπτη, αλλά ως μοχλό τοπικής ανάπτυξης, κοινωνικής συνοχής και διεθνούς αναγνώρισης.
Στόχος μου είναι να δούμε να δημιουργείται ένα νέο παραγωγικό και τουριστικό υπόδειγμα: όπου ο αγρότης, ο τυροκόμος, ο ξενοδόχος και ο πολιτιστικός δημιουργός δεν θα λειτουργούν απομονωμένα, αλλά ως μέρη μιας κοινής αλυσίδας αξίας. Όπου η παραδοσιακή γνώση θα συναντά τη σύγχρονη καινοτομία, και η φιλοξενία θα μετατρέπεται σε ουσιαστική, βιωματική σύνδεση του επισκέπτη με τη γη και τους ανθρώπους της. Θέλω η Κρήτη να είναι πρωτοπόρος στον τρόπο που ενσωματώνει τη βιωσιμότητα, τη διατροφική παιδεία και την πολιτισμική της κληρονομιά στο νέο τουριστικό και παραγωγικό της μοντέλο.
Source link
