Το παραμύθι περί “βαθέος κράτους” έχει και δράκο!

Αγαπημένη καραμέλα της “φιλελεύθερης” Ν.Δ., ιδιαίτερα όπως πολιτεύεται επί Κυριάκου Μητσοτάκη, είναι η παραφιλολογία περί «παθογενειών του Δημοσίου» και περί «βαθέος κράτους». 

Είναι από τις περιπτώσεις όπου δεν έχουμε να κάνουμε με οφθαλμοφανή ψεύδη, υπάρχει ένας πυρήνας αλήθειας σε αυτές τις διαπιστώσεις. Ωστόσο… στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα ψήγμα αλήθειας, στο οποίο δίνονται διαστάσεις που δεν έχει και εργαλειοποιείται εντέχνως για να αποκρύψει υπαρκτές και πολύ πραγματικές ευθύνες. 

Οπότε ας ρίξουμε μια ματιά σε αυτές τις “παθογένειες” και τι ακριβώς σημαίνουν αλλά και… πώς τις χειρίζεται η κυβέρνηση Μητσοτάκη. Και ας ξεκινήσουμε με τη δημιουργία του σύγχρονου ελληνικού κράτους και των παθογενειών του. 

Κάποτε ήταν μια μεταπολίτευση 

Είμαι βαθύτατα ενάντιος στο όλο αφήγημα περί “μεταπολίτευσης”, κυρίως διότι χρησιμοποιείται από φασίστες που την αντιδιαστέλλουν με την εποχή της χούντας, όταν κάθε ελευθερία και δικαίωμα είχε μπει στον γύψο. Ωστόσο η μεταπολίτευση, όπως κάθε πολιτειακή αλλαγή, υπήρξε μια εποχή βαθύτατων ανακατατάξεων, που εν μέρει διαμόρφωσαν το κράτος που στήθηκε πάνω στα ερείπια του χουντόκρατους της επταετίας. 

Και ποιος ανέλαβε να δημιουργήσει το κράτος αυτό; Μα… η Νέα Δημοκρατία, η συνέχεια της ΕΡΕ, υπό τον ίδιο αρχηγό της ΕΡΕ μάλιστα, τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Το στήσιμο του μεταπολιτευτικού κράτους είναι μια εξαιρετικά αμαρτωλή ιστορία, κυρίως διότι η Ν.Δ. του Καραμανλή απέφυγε όπως ο διάολος το λιβάνι κάθε υπόνοια αστικού εκσυγχρονισμού, κάθε μεταρρύθμιση, κάθε διαφοροποίηση με το αμαρτωλό παρελθόν. Απλώς προσπάθησε να προσαρμόσει απαρχαιωμένους θεσμούς, διαδικασίες, όργανα και λειτουργίες, στο νεωτερικό πλαίσιο. Αλλά με τη βαθιά συντηρητική αντίληψη της Ν.Δ. της εποχής, κάθε σκέψη πραγματικού αστικού εκσυγχρονισμού, ώστε να προσεγγίσει η Ελλάδα τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, παρέμεινε… βαθιά κλειδωμένη. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Ν.Δ. του Καραμανλή επανίδρυσε το πελατειακό κράτος που ίσχυε από τη λήξη της Κατοχής, με ελάχιστες ριζικές διαφοροποιήσεις και πολλά “φτιασιδώματα”. Ωστόσο, το ίδιο πελατειακό κράτος, με μια διαφοροποίηση (ελαφρά, οι ίδιοι άνθρωποι ήταν, λίγο-πολύ, απλώς έμειναν εκτός νυμφώνος οι κεντρώοι – οι αριστεροί ήταν εκτός και επί του μεταπολεμικού κράτους) στην πελατεία και τους ωφελούμενους, είχε συντηρηθεί και επί χούντας. Δηλαδή βλέπουμε μία διαρκή συνέχεια, από την επαύριο της Κατοχής έως και τα σήμερα. 

Βεβαίως στα ’70ς αυτό δεν ήταν “αμαρτία”, οι περισσότερες χώρες είχαν “πελατειακό κράτος”. Ο νεοφιλελευθερισμός δεν είχε γίνει “στάτους”, ήταν ακόμη μια θεωρία που δοκιμαζόταν στη χούντα της Χιλής (που επιβλήθηκε γι’ αυτόν τον σκοπό, άλλωστε), οπότε ο καλπάζων αντικρατισμός, που θα γινόταν αργότερα το mantra της Ν.Δ. δεν υπήρχε ακόμη στο λεξιλόγιό της. Παρότι σε θεσμικό επίπεδο ελάχιστα έκανε η κυβέρνηση Καραμανλή, σε οικονομικό έθεσε τις βάσεις για την Ελλάδα-χώρα υπηρεσιών, συντελώντας στην πλήρη αποβιομηχανοποίηση της ελληνικής οικονομίας και στην ενίσχυση της αναδυόμενης τουριστικής βιομηχανίας, την αρχή της οποίας είχε κάνει η χούντα με τα γνωστά “θαλασσοδάνεια” στα ξαδερφοκούμπαρα των συνταγματαρχαίων, που στήσανε ξενοδοχεία σε διάφορες περιοχές της χώρας – τότε ξεκίνησε και η δημιουργία των γνωστών τουριστικών θέρετρων της Κρήτης, που κατέστησαν το νησί κορυφαίο τουριστικό προορισμό. Με τα θαλασσοδάνεια των χουνταίων. 

Οι σχέσεις βουλευτή-ψηφοφόρου παρέμεναν πελατειακές, οι βουλευτές συνέχιζαν να είναι “Μαυρογιαλούροι” και τα ρουσφέτια ήταν η “κοινή γλώσσα” των ψηφοφόρων και των εκπροσώπων τους εντός του Κοινοβουλίου. Το κράτος συνέχιζε να υπάρχει για να εξυπηρετεί την άρχουσα τάξη και το πολιτικό προσωπικό αυτής και όχι τον πολίτη και ο όποιος εκσυγχρονισμός ήταν επιφανειακός και “πασαλειμματικός”. 
Και κάπου εδώ ήρθε στην εξουσία το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου. 

“Μαζί σου Ανδρέα, για μια Ελλάδα νέα” 

Το κράτος της Ν.Δ. λοιπόν ήταν μια συνέχεια του προδικτατορικού κράτους της Δεξιάς. Καμία σκέψη για αναδιανομή εισοδημάτων και για θεσμικό εκσυγχρονισμό. Στο πλαίσιο αυτό, ήρθε στην εξουσία το ΠΑΣΟΚ, ενσωματώνοντας το βαθύ αίτημα του ελληνικού λαού για «Αλλαγή». Βεβαίως… με τον δικό του τρόπο. 

Η πολιτεία του Ανδρέα Παπανδρέου ήταν, αν μη τι άλλο, αμφιλεγόμενη, ωστόσο δεν μπορεί να αρνηθεί κανείς ότι έγινε μια τεράστια επιχείρηση αναδιανομής εισοδημάτων, μια ακόμη πιο τεράστια επιχείρηση αστικού εκσυγχρονισμού, αλλά ταυτόχρονα και μια πρωτοφανής προσπάθεια… εκδημοκρατισμού της διαφθοράς. 

Δηλαδή εκεί που το πελατειακό κράτος της Δεξιάς προσπόριζε κέρδη στους ολίγους και εκλεκτούς, το πελατειακό κράτος του ΠΑΣΟΚ “άνοιξε τη βεντάλια” και έδωσε την ευκαιρία και στους “αδικημένους” να συμμετάσχουν στο “πανηγύρι”. 

Βεβαίως, στην κατάσταση αυτή συνέβαλλε και το νέο “εργαλείο” αναδιανομής εισοδημάτων, που ήταν τα ευρωπαϊκά προγράμματα. Η είσοδος της Ελλάδας στην ΕΟΚ ήταν ίσως η μεγαλύτερη θεσμική αλλαγή της χώρας που έγινε από τις δύο πρώτες μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις της Ν.Δ., αλλά οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ ήρθαν να εκμεταλλευτούν τα οφέλη απ’ αυτήν την κατάσταση. 

Τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα που υποτίθεται ότι θα βοηθούσαν στην αλλαγή του παραγωγικού προτύπου του αγροτοδιατροφικού τομέα, βάσει των αναγκών της ΕΟΚ (που προσπαθούσε να μεταφέρει τον μεγάλο όγκο παραγωγής του αγροτικού τομέα εκτός Ευρώπης και να κατευθύνει τους Ευρωπαίους αγρότες σε “μοντέρνες” καλλιέργειες), στην πλειονότητα των περιπτώσεων έγιναν πανάκριβα αυτοκίνητα, ψώνια, βίλες και τα τοιαύτα, ανοίγοντας και τον δρόμο για μια μακρά παράδοση διασπάθισης των ευρωπαϊκών κονδυλίων, η οποία κορυφώθηκε στο μέγα σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ, σχεδόν 40 χρόνια αργότερα! 

Στην περίοδο του ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου ολοκληρώθηκε το “χτίσιμο” του μεταπολιτευτικού οικοδομήματος, στο οποίο ενσωματώθηκαν όλες οι παθογένειες του κράτους της “παραδοσιακής” Δεξιάς, όλες οι παθογένειες που έφερε η “δημοκρατική διαφθορά” του ΠΑΣΟΚ και στη συνέχεια, όλες οι παθογένειες του νεοφιλελευθερισμού, που άρχισαν να εισάγουν οι κυβερνήσεις Σημίτη. 

Η εξέλιξη του πελατειακού κράτους 

Η μεγαλύτερη ανοησία (και ψέμα) που έχουμε ακούσει να εκστομίζει ο Κυριάκος Μητσοτάκης είναι ότι «ήρθαμε για να αλλάξουμε το κράτος και να το απαλλάξουμε από τις παθογένειές του» (με αυτήν ή διαφορετικές διατυπώσεις). Η Ν.Δ. του Μητσοτάκη έχει φέρει ένα σκασμό παθογένειες του ακραίου νεοφιλελευθερισμού (με αποτέλεσμα να έχει καταστήσει την αγορά εργασίας μια τρομακτική ζούγκλα, που δεν έχει όμοιά της στην Ευρώπη, μόνο σε χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας, να έχει διαλύσει τη δημόσια Υγεία και Παιδεία και να κάνει το κράτος όμηρο ιδιωτικών συμφερόντων), αλλά δεν έχει σβήσει παρά ελάχιστες από τις προϋπάρχουσες παθογένειες. Και ΚΑΜΙΑ που να έχει να κάνει με το πελατειακό κράτος. Η μοναδική προσπάθεια εκσυγχρονισμού προς όφελος των πολιτών είναι η ψηφιακή διακυβέρνηση. Και αυτή βεβαίως κυρίως προωθείται, διότι επιτρέπει τον καλύτερο έλεγχο και συντονισμό προκειμένου να μην ξεφεύγει από πουθενά ο πολίτης, αλλά ακόμη κι έτσι, το gov.gr έχει φέρει εξαιρετικά αποτελέσματα και έχει περιορίσει πάρα πολύ την ταλαιπωρία του πολίτη. 

Από εκεί και πέρα, ουδέν νέο: όλο το ρουσφετολικό οικοδόμημα που δομήθηκε από τις κυβερνήσεις Καραμανλή και Παπανδρέου (των πρεσβύτερων) βρίσκεται στη θέση του, οι βουλευτές συνεχίζουν να χρησιμοποιούν κατά το δοκούν το «κατόπιν ενεργειών μου» και οι σχέσεις ψηφοφόρου και πολιτευτή είναι αυτές που ήταν και πριν από 50 χρόνια. Όπως απέδειξε (και) το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ. 

Την ίδια ώρα, η Δικαιοσύνη παραμένει εξαρτώμενη 100% από την πολιτική εξουσία, με αποτέλεσμα να παρατηρούμε τα ντροπιαστικά φαινόμενα των τελευταίων ετών, όπου οι ανώτατοι δικαστικοί λειτουργοί κάνουν την “μπουγάδα” της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Οι απευθείας αναθέσεις, οι φωτογραφικοί διαγωνισμοί, η πλήρης διαπλοκή των εργολαβικών και γενικότερα των επιχειρηματικών συμφερόντων με την κυβέρνηση, όχι απλώς συνεχίζουν να υπάρχουν, αλλά έχουν φτάσει σε πρωτοφανή ύψη. Και με περίσσιο θράσος, σαν να είναι… φυσιολογικό και αναμενόμενο! 

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη αντιμετωπίζει την ελληνική Πολιτεία ως μία μεγάλη μπίζνα και χρησιμοποιεί και το πελατειακό κράτος ως “εργαλείο” για να παραμείνει αρκετά στην εξουσία, ώστε να εφαρμόσει το business plan της. Μάλιστα, με τα pass και την πολιτική των επιδομάτων-φιλοδωρημάτων έχει δώσει μια εντελώς νέα (μαζική!) διάσταση στον όρο “ρουσφέτι”, συνδυάζοντας μάλιστα ρουσφέτι και εξυπηρέτηση φίλιων επιχειρηματικών συμφερόντων ταυτόχρονα! 

Τελικά, όχι! 

Οπότε, πού καταλήγουμε; Στο ότι η Ν.Δ. του Κυριάκου Μητσοτάκη όχι απλώς δεν προσπάθησε να “πολεμήσει τις παθογένειες του ελληνικού κράτους”, αλλά τις χρησιμοποίησε, τις εκμεταλλεύτηκε και προσέθεσε και πολλές ακόμη, παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές πολιτικών ταγών, που θα βρουν ακόμη περισσότερα “όπλα” στη… φαρέτρα τους για να εξυπηρετούν τους ψηφοφόρους τους και τους πολιτικούς τους φίλους και εταίρους, και βεβαίως τα επιχειρηματικά συμφέροντα που τους στηρίζουν.