Η Εκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, οι πολλές γραφές και ο δίσκος της Φαιστού
Πότε και γιατί επινοήθηκε η γραφή; Κάποτε πιστεύαμε ότι συνέβη στη Μεσοποταμία της 4ης χιλιετίας π.Χ., από γραφειοκράτες που κρατούσαν αρχεία της γεωργικής παραγωγής και των συναλλαγών, μέχρι που η σπουδαία αυτή εφεύρεση διαχύθηκε στον κόσμο. Τις τελευταίες δεκαετίες θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι η σύλληψη της γραφής έγινε πολλές φορές στην Ιστορία, από το μηδέν και για διάφορους λόγους: για να καταγράψει κατορθώματα βασιλέων στην Αίγυπτο του 3250 π.Χ., για να προβλεφθεί το μέλλον στην Κίνα του 1200 π.Χ., καθώς και σαν μια μορφή ημερολογίου στην Κεντρική Αμερική των Μάγια στους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες. Και ενώ αυτές οι αιτίες καταδεικνύουν μια αναγκαιότητα, η Σίλβια Φεράρα, καθηγήτρια Αιγαιακών Πολιτισμών στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνιας, εκτιμά πως το φαινόμενο είναι ακόμη πιο ευρύ.
Μόνον οι άνθρωποι μπορούν να δουν τα δεδομένα και να θέσουν τα σωστά ερωτήματα. Με την ΑΙ μπορούμε να επιταχύνουμε τη διαδικασία, καθώς και να κάνουμε συγκρίσεις με τη βοήθειά της.
«Το βλέπω σαν μια κατάσταση όπου η λειτουργικότητα και η αναγκαιότητα αποσυνδέονται, σαν ένα φυσιολογικό, αυθόρμητο αποτέλεσμα διαδικασιών που εξελίχθηκαν επί χιλιετίες, χωρίς να έπρεπε ντετερμινιστικά να οργανώσουν κοινωνίες ή να συστηματοποιήσουν την κατανόηση του κόσμου», λέει στην «Κ» η Ιταλίδα καθηγήτρια και προσθέτει: «Σκεφτείτε το φάρμακο Ozempic, που κατασκευάστηκε για να αντιμετωπίσει τον διαβήτη, αλλά χρησιμοποιείται και για την απώλεια βάρους. Πρόκειται για τον επαναπρογραμματισμό ενός πράγματος ώστε να εξυπηρετήσει έναν διαφορετικό στόχο, κάτι που το είδος μας κάνει πολύ καλά. Υπό αυτή την έννοια, δεν γράφουμε τόσο “με σκοπό” κάτι, όσο “για” κάτι».
Η ομάδα της Σίλβια Φεράρα ερευνά με τη βοήθεια της τεχνολογίας μια κυπρομινωική πλάκα στο Λούβρο. Κάτω, τέσσερα θραύσματα κυπρομινωικών πινακίδων, που έχει θεωρηθεί ότι αποτυπώνουν διαφορετικά παρακλάδια της ίδιας γλώσσας.
Οι έρευνές της επικεντρώνονται στα συστήματα γραφής της Εποχής του Χαλκού που δεν έχουν αποκρυπτογραφηθεί, όπως η κρητική ιερογλυφική γραφή, η γραμμική Α, η κυπρομινωική συλλαβική γραφή και ο δίσκος της Φαιστού. Οπως τονίζει η καθηγήτρια, δύο προβλήματα καθιστούν δύσκολο το «σπάσιμο» του κώδικα αυτών των γραφών: ο μικρός αριθμός των επιγραφών τους –που στην περίπτωση του δίσκου της Φαιστού είναι… μόνο μία– και το μικρό τους μέγεθος. Η κυπρομινωική είναι ίσως λιγότερο δύσκολη, καθώς διασώζεται σε πήλινες πλάκες, σφαιρίδια κ.ά. που διαθέτουν κάποια «αφήγηση» και, επομένως, προσφέρουν στοιχεία για τη μορφολογία ή τη γραμματική της. «Η ομάδα μου και άλλοι ερευνητές κατορθώσαμε να “διαβάσουμε” σε μεγάλο βαθμό την κυπρομινωική γραφή, εφαρμόζοντας φωνητικούς χαρακτήρες στα συλλαβογράμματα αυτής της γραφής», υποστηρίζει η Φεράρα. «Χρειαζόμαστε βέβαια συναίνεση και συνέργειες από την επιστημονική κοινότητα. Κάποιοι αντιστέκονται στη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης, πιστεύοντας στις παραδοσιακές μεθόδους. Νομίζω όμως ότι η κυπρομινωική γραφή θα αποκωδικοποιηθεί σύντομα».
Μέχρι στιγμής, εξάλλου, η ΑΙ έχει «τεράστια συμβολή» στην αποκρυπτογράφησή της, σχολιάζει η καθηγήτρια. Ενδεικτικά, ένα από τα στοιχήματα των ερευνητών είναι να «κλειδώσουν» το ρεπερτόριο των συμβόλων της, εγχείρημα που περιπλέκεται από την πιθανότητα να μιλάμε όχι για μία κυπρομινωική γλώσσα, αλλά για τρία παρακλάδια της. «Πρόσφατα αποφασίσαμε να αξιοποιήσουμε την ΑΙ για να διαπιστώσουμε αν απέναντί μας έχουμε τρεις γλώσσες ή μία. Ρωτήσαμε τον υπολογιστή αν τα σχήματα των συμβόλων της γλώσσας διαφέρουν μεταξύ τους, όταν λ.χ. αποτυπώνονται σε πηλό, ελεφαντόδοντο και μέταλλο ή για άλλους λόγους. Απάντησε ότι τα σύμβολα μοιάζουν, ανεξαρτήτως του μέσου. Διαπιστώσαμε λοιπόν ότι πρόκειται για μια γραφή ενιαία, ενώ κάναμε μια πρώτη απογραφή των συμβόλων της», επισημαίνει η καθηγήτρια.
Συγγραφέας του βιβλίου «Η μεγαλύτερη εφεύρεση. Η υπέροχη ιστορία της γραφής» (εκδ. Πατάκη), η Φεράρα έρχεται στην 21η Διεθνή Εκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, όπου η Ιταλία συμμετέχει ως τιμώμενη χώρα, προκειμένου να μιλήσει για τη σχέση μεταξύ των μη αποκρυπτογραφημένων γραφών και των σύγχρονων τεχνολογιών που διαδραματίζουν όλο και σημαντικότερο ρόλο στο έργο των ερευνητών. Ωστόσο, η καθηγήτρια δεν πιστεύει ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορέσει μόνη της να σπάσει τους αρχαίους κώδικες. «Μόνο οι άνθρωποι μπορούν να δουν τα δεδομένα και να θέσουν τα σωστά ερωτήματα», λέει. «Αυτομάτως, δεν μπορούμε να αποκωδικοποιήσουμε τίποτε. Με την ΑΙ μπορούμε να διαβάσουμε γρήγορα, να επιταχύνουμε τη διαδικασία, καθώς και να κάνουμε συγκρίσεις με τη βοήθειά της, κάτι βασικό. Οπως όμως και οι δυστυχισμένες οικογένειες στην “Αννα Καρένινα” του Τολστόι, κάθε μη αποκρυπτογραφημένη γραφή είναι τέτοια με τον δικό της τρόπο και χρειάζεται ευφυή, διαφωτιστικά ερωτήματα για να κατανοηθεί. Σε αυτή την προσπάθεια, η ΑΙ είναι για εμάς ένας έξυπνος, γρήγορος συγκυβερνήτης. Αλλά δεν είναι η λύση».
Πηγή: kathimerini.gr
Source link
