Ξεκίνησε το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Prima: Καινοτόμες καλλιέργειες για βιώσιμη γεωργία σε Μεσόγειο και Βόρεια Αφρική

Στο πλαίσιο του επιδοτούμενου Ευρωπαϊκού προγράμματος «Prima» που στοχεύει στην αντιμετώπιση της ξηρασίας και στην αξιοποίηση των υποβαθμισμένων εδαφών, στις χώρες της Βόρειας Αφρικής και της Μεσογείου, η τ. διευθύντρια Ερευνών του ΕΛΓΟ «Δήμητρα» και διευθύντρια του Βαλκανικού Βοτανικού Κήπου Κρουσίων Δρ. κ Ελένη Μαλούπα, βρίσκεται αυτές τις μέρες στην Κρήτη, όπου ξεκινά μια πιλοτική πειραματική συγκαλλιέργεια βίκου ανάμεσα σε φραγκοσυκιές.

Αυτά τα προγράμματα γίνονται γνωστά στην επιστημονική κοινότητα που αναζητά καινοτόμους παραγωγούς με τους οποίους υπογράφει συμβάσεις πιλοτικών πειραματικών καλλιεργειών οι οποίες επιδοτούνται στο σύνολο τους από την Ε.Ε.

«Έχουμε ξεκινήσει  μια νέα συνεργασία στο Ρέθυμνο  με τον κ. Ηλία Μανούσακα, ο οποίος έχει ασχοληθεί με την καλλιέργεια και τη μεταποίηση του χαρουπιού και του φραγκόσυκου.  Παίρνουμε ένα τμήμα του κτήματος όπου καλλιεργείται το φραγκόσυκο και κάνουμε συγκαλλιέργεια σπέρνοντας βίκο. Σήμερα στο κτήμα θα εγκαταστήσουμε αισθητήρες εδάφους και μετεωρολογικό σταθμό για να παρακολουθούμε αν η καλλιέργεια του βίκου ανάμεσα στις φραγκοσυκιές, βοηθά στη βελτίωση των υποβαθμισμένων εδαφών και του μικροκλίματος του αγρού.

Γνωρίζουμε ότι αυτά τα είδη δημιουργούν πολλούς χρήσιμους μικροοργανισμούς και ένα βελτιωμένο μικροπεριβάλλον ενισχύοντας τις καλλιέργειες με πολλά μικροθρεπτικά στοιχεία, και λειτουργούν πολύ καλά  σε συνθήκες υποβαθμισμένων εδαφών και χαμηλής υγρασίας. Είναι κάτι που εφάρμοζαν και οι πρόγονοι μας σπέρνοντας βίκο και άλλα αζωτοδεσμευτικά φυτά κάνοντας φυσική εδαφοβελτίωση με τεχνικές της εποχής εκείνης που ήταν πολύ φιλικές σε ολόκληρο το περιβάλλον. Σήμερα θα ήταν πολύ χρήσιμο για τον κρητικό ελαιώνα, αν σπέρναμε ανάμεσα στις σειρές των ελαιόδεντρων  βίκο και άλλα κτηνοτροφικά φυτά. Το όφελος για τον αγροκτηνοτρόφο θα ήταν διπλό», μας είπε η Δρ κ. Ελένη Μαλούπα.

Το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Prima» εκτός από την Κρήτη θα εφαρμοστεί  και σε αγροκτήματα της Χίου η οποία επίσης υποφέρει από την έλλειψη βροχοπτώσεων.

«Ένα τμήμα του προγράμματος που έχουμε ξεκινήσει να εφαρμόζουμε στην Κρήτη, θα το συνεχίσουμε στη Χίο όπου θα κάνουμε συγκαλλιέργειες κρίταμου με βίκο. Στη Χίο θα συνεργαστούμε με την βραβευμένη το 2024 αγρότισσα της Ευρώπης  κ Αργυρώ Κουτσουράδη. Η ίδια καλλιεργεί τα τελευταία χρόνια το κρίταμο που πλέον έχει μεγάλη ζήτηση και δεν μπορεί  τώρα πια να καλύψει τις ανάγκες της αγοράς. Για το λόγο αυτό μου έλεγε εχθές να ρωτήσω αν εδώ στην Κρήτη υπάρχουν παραγωγοί που καλλιεργούν κρίταμο για να συνεργαστεί μαζί τους. Το κρίταμο πλέον έχει γίνει γνωστό για τις ιδιότητες του από τους καταναλωτές, οι οποίοι το αγοράζουν από τα σούπερ μάρκετ όπου διακινείται τουρσί σε μικρά βαζάκια σε πολύ καλή τιμή για τον παραγωγό. Πρέπει να υπενθυμίσω ότι απαγορεύεται η συλλογή του αυτοφυούς κρίταμου για εμπορικούς σκοπούς αλλά επιτρέπεται η καλλιέργεια του. Είναι ένα φυτό που μπορεί να καλλιεργηθεί σε υποβαθμισμένα εδάφη, με ελάχιστο και όχι απαραίτητα με καλής ποιότητας νερό. Δεν έχει πρόβλημα ακόμη και  αν ποτίζεται με νερό υψηλής αγωγιμότητας και αλατότητας.

Στη Θέρμη κάνουμε ακόμα ένα πείραμα με συγκαλλιέργεια  σε θερμοκήπιο ντομάτας, κρίταμου και αλμύρας (σαλικόρνια). Έχουμε διαπιστώσει ότι αυτά τα αλόφυτα, παίρνουν από το έδαφος και το νερό τα μικροθρεπτικά στοιχεία τα μεταβολίζουν  σε θρεπτικά,  που απορροφούνται ευκολότερα από τα κηπευτικά όπως η ντομάτα. Αυτό το πείραμα θα μπορούσαν να το δοκιμάσουν και όσοι καλλιεργούν σήμερα ντομάτες στα θερμοκήπια της Ιεράπετρας. Ας κάνουν  μια δοκιμή μόνο σε μια σειρά αρχικά να φυτέψουν ανάμεσα στα φυτά της ντομάτας κρίταμο και σαλικόρνια. Στη Θέρμη αυτό το πείραμα πήγε πάρα πολύ καλά και σύντομα θα παρουσιάσουμε τα αποτελέσματα του», μας είπε η Δρ κ Ελένη Μαλούπα.

Το κρίταμο είναι αυτόχθονο αλόφυτο (αυτοφύεται σε βραχώδη υποστρώματα παραθαλάσσιων περιοχών) είδος των χωρών της Μεσογείου, της Μαύ­ρης Θάλασσας και της δυτικής Ευρώπης. Στην Ελλάδα το είδος απαντάται σε όλες σχεδόν τις φυτογεωγραφικές ζώνες. Είναι πολυετές ριζωματώδες ποώδες είδος με βλαστούς ύψους 20-50 cm. Οι κατακόρυφοι ή πλάγιοι βλαστοί είναι αποξυλωμένοι στη βάση τους και διακλαδίζονται στο άνω τμήμα τους. Τα φύλλα του είναι λεία, σαρκώδη και πολυσχιδή, ενώ τα άνθη του είναι μικρά (με κιτρινοπράσινα πέταλα) και αναπτύσσονται σε ταξιανθία σκιάδιο με 8-36 ακτίνες. Ανθίζει από τον Ιούνιο έως το Σεπτέμβριο.

Το κρίταμο είναι γνωστό από την αρχαιότητα για τις θεραπευτικές του ιδιότητες ως αντισκορβουτικό και διουρητικό, λόγω της μεγάλης πε­ριεκτικότητάς του σε βιταμίνη C, καροτενοειδή και φαινολικές ενώσεις (φλαβονοειδή, φαινολικά οξέα). Τα σαρκώδη φύλλα του χρησιμοποιούνται ως καρύκευμα, ενώ οι σπόροι του  περιέχουν αξιόλογες ποσό­τητες ελαίου, δυνητικώς βρώσιμου, λόγω της σύστασής του σε λιπαρά οξέα παρόμοια με εκείνα του ελαιόλαδου. Επίσης, έχει υψηλή περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο. Τα διεθνή δεδομένα δείχνουν ότι υδατικά εκχυλίσματα του κρί­ταμου περιέχουν κυρίως χλωρογενικό οξύ (υδροξυ­κινναμικό οξύ), το οποίο εικάζεται ότι έχει αντιοξειδωτικές, αντιικές, αντιφλεγμονώδεις και ανοσολογικές ιδιότητες.

Το κρίταμο, κατά τα τελευταία χρόνια, διαδίδεται με ταχύ ρυθμό και αποκτά συνεχώς ζήτηση ως προϊόν. Βέβαια, για το κρίταμο αλλά και για τα περισσότερα αρωματικά-φαρμακευτικά είδη, δεν υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα που περιγράφουν τις γενικότερες ανάγκες της καλλιέργειας αλλά και ειδικότερα τις απαιτήσεις σε λίπανση. Για τον λόγο αυτό, ο ΕΛΓΟ/Ινστιτούτο Εδαφοϋδατικών Πόρων και Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων, ανέλαβε την παρακολούθηση ενός αγρού, με σκοπό να μελετηθεί η καλλιέργεια του κρίταμου σε επίπεδο θρέψης και να αναπτυχθεί πρωτόκολλο λίπανσης μέσω ενός υφιστάμενου λογισμικού.

Οι προοπτικές και τα προβλήματα της Εμπριάς του Κρίταμου

Σύμφωνα με τη μελέτη των ερευνητών του ΕΛΓΟ «ΔΗΜΗΤΡΑ» (Ε. Μεταξά, Κ. Παπαναστάση, Α. Μπούντλα,  Ε. Μαλούπα, Φ. Παπαδόπουλου) , οι προοπτικές και τα προβλήματα της εμπορίας του κρίταμου αλλάζουν χρόνο με το χρόνο.

 Η καλλιέργεια του κρίταμου σε εθνικό επίπεδο βρίσκεται ακόμα σε περιορισμένη κλίμακα. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Οργανισμού Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΟΠΕΚΕΠΕ), το έτος 2014 δηλώθηκαν στις Ενιαίες Αιτήσεις Εκμετάλλευσης στον Ν. Χαλκιδικής 32,7 στρέμματα καλλιέργειας κρίταμου και στον Ν. Ηρακλείου μόνο ένα στρέμμα  Όπως με κάθε νέα καλλιέργεια, δεν υπάρχει νομοθεσία για την κατάταξη του κρίταμου σε ποιοτικές κατηγορίες, καθώς και καθιέρωση εμπορικών προδιαγραφών, είτε αφορά την εμπορία του σε άλμη (τουρσί) είτε ως αιθέριο έλαιο.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα για την παραγωγή κρίταμου, εκτός από την έλλειψη πληροφόρησης, αποτελεί η διάθεση του προϊόντος. Η τιμή πώλησης του νωπού προϊόντος διαμορφώνεται ανάλογα με την προσφερόμενη ποσότητα, με αύξηση της προστιθέμενης αξίας του προϊόντος όταν ο παραγωγός διαθέτει και εταιρεία μεταποίησης. Συνεπώς, ο ενδιαφερόμενος παραγωγός, πριν προχωρήσει στην εγκατάσταση της καλλιέργειας, πρέπει να διασφαλίσει τη διάθεση του προϊόντος, ώστε η καλλιέργεια του κρίταμου να αποτελέσει μία οικονομικά βιώσιμη επιλογή.